Mahfi Eğilmez – 22.01.2013
Uluslararası Yatırım Pozisyonu; bir ülkede yerleşik kişilerin yurtdışında yerleşik kişilerden olan finansal alacakları ile rezerv varlıklarının ve yurtdışında yerleşik kişilere olan finansal yükümlülüklerinin belirli bir tarihteki stok değerini gösteren tablodur. Toplam uluslararası finansal varlıklar ve rezerv varlıklar ile toplam uluslararası finansal yükümlülüklerin farkı net uluslararası yatırım pozisyonu olarak adlandırılır. Başka bir deyişle, net uluslararası yatırım pozisyonu, ülkenin, yurtdışından finansal alacakları ve rezerv varlıklarıyla, yurtdışına olan finansal borçları arasındaki farkı gösterir. Net pozisyon pozitif veya negatif olabilir.[1]
Kasım 2012 itibariyle Türkiye’nin yurtdışı varlıkları ile rezervlerinin toplamı 209 milyar dolardır. Bunun 30,2 milyar doları yurtdışındaki yatırımlardan, 1 milyar doları portföy yatırımlarından, 59,4 milyar doları diğer yatırımlardan, 118,4 milyar doları da rezerv varlıklardan oluşuyor. Demek ki Türkiye’nin dış varlıklarının en büyük parçasını rezerv olarak tuttuğu döviz ve altın meydana getiriyor. Onu diğer yatırımlar izliyor. Diğer yatırımların içindeki en büyük kalem (aşağı yukarı yarısı bankalarımıza yarısı da diğer sektörlere ait olan) yaklaşık 41 milyar dolarlık mevduat ve efektiflerdir. Dışarıda yaptığımız portföy yatırımlarımızın toplamı 1 milyar doların altında ve bunun içinde sahip olduğumuz hisse senedi miktarı sadece 269 milyon dolar tutarındadır.
Kasım 2012 itibariyle Türkiye’nin yurtdışına olan yükümlülüklerinin toplamı 601,3 milyar dolardır. Bunun 167,5 milyar doları yurtiçinde doğrudan yatırım (ya da başka bir ifadeyle doğrudan yabancı sermaye yatırımı), 168,8 milyar doları portföy yatırımı, 265 milyar doları diğer yatırımlardan meydana geliyor. Portföy yatırımlarının içinde hisse senetlerinin payı yani yabancıların ellerinde bulunan Türk hisse senetlerinin Kasım 2012 itibariyle tutarı 65,1 milyar doları buluyor. Yükümlülüklerimizin en büyük kalemi olan diğer yatırımlar içinde kredilerin büyüklüğü 190 milyar dolar. Krediler içinde en büyük ağırlık 95,3 milyar dolar ile banka dışı sektörlere ait bulunuyor. Bankaların kredi borçlarının toplamı ise 62 milyar dolar. Yabancıların Türkiye’deki mevduatı 46,7 milyar dolar. Bunun 7,6 milyar doları TCMB’de gerisi bankalarda görünüyor. Bankalardaki toplam 39,1 milyar dolarlık yabancı mevduatının 27,8 milyar doları yabancı para, 11,3 milyar doları da TL cinsinden tutuluyor.
Uluslararası net yatırım pozisyonumuzu bu verilere göre hesaplayalım:
Uluslararası Net Yatırım Pozisyonu = Uluslararası Varlıklar ve Rezervler – Uluslararası Yükümlülükler = 209 – 601,3 = – 392,3 milyar dolar.
Buna göre Türkiye 2012 yılı Kasım ayı itibariyle eksi 392,3 milyar dolarlık net uluslararası yatırım pozisyonuna sahip bulunuyor. Daha açık bir ifadeyle vurgulamak gerekirse; Türkiye’de yerleşik kişilerin yurtdışında yerleşik kişilerden olan finansal alacakları ve ellerindeki rezervleri toplamı, yurtdışındaki yerleşik kişilere olan finansal yükümlülüklerinden 392,3 milyar dolar az görünüyor.
Tasarrufların artırılamadığı kısa dönemde finansman kalitesini ve kolaylığını artırabilmek için yapılması gereken şey uluslararası yükümlülükler içinde yer alan 168,8 milyar dolarlık portföy yatırımlarının bir bölümünü doğrudan yatırımlara kaydırabilmektir. Reytingin yükselmesine yönelik çabanın altında yatan mesele asıl olarak budur.