Kredi Risk Primi(CDS), kredi sahibinin karşılaşabileceği ödenmeme riskinin belirli bir bedel karşılığında kabul edilmesinin maliyetidir. Bir anlamda kredi sigortası olarak ifade edilebilir.
Daha iyi anlaşılabilmesi için şu örneği verebiliriz. Sizin bir aracınız varsa Türkiye’de zorunlu olan Trafik Sigortasını yaptırmalısınız ve bunu yaptırırken bir bedel ödersiniz. Bu bedel sizin bazı kriterlerinize göre sigorta şirketleri tarafından belirlenir. Bunlar, ehliyet yılınız, kaza durumunuz, aracınızın model yılı… gibi kriterlerdir. Sizin ve aracınızın güvenilirliği yüksekse sigorta priminiz de o nispette düşük çıkacaktır.
İşte bu örnekte olduğu gibi kredi risk primi de ülkelerin güvenilirliğine göre hesaplanan bir bedeldir. Bazı kriterlere göre belirlenir, güncellenir ve zaman içinde azalır veya yükselir. Piyasaya dayalı bir göstergedir. Nasıl sigorta şirketleri aracın sürücüsünün kaza yapma riskini hesaplayarak bir bedel belirliyorsa, Kredi Risk Primi (CDS) Kuruluşları da ülkelerin ekonomilerinin kaza yapma riskine göre bir bedel belirler. Bir ülkenin CDS primi yüksekse borçlanma maliyetleri de yüksektir. CDS primi yüksek olan bir ülkeye kurum veya kişiler borç vermek istemezler.
CDS primi 300’ün üzerinde olan ekonomiler aşırı kırılgan, 500’ün üzerindeki ekonomilere ise “batık ekonomi” gözüyle bakılır.
Son 10 Yıldaki Durum
Türkiye’nin son 10 yıllık CDS primini incelediğimizde, 2010 yılında 142 olan risk priminin 2019 yılına geldiğinde 280’e çıktığını görüyoruz. Aşağıdaki tabloda hem Türkiye’nin hem de gelişmiş ve gelişmekte olan bazı ülkelerin risk primlerini görebilirsiniz.
Son Beş Yılın En Büyük ve En Düşük Primleri
Son beş yıllık dönemi daha detaylı analiz edip en düşük ve en yüksek primlerin oluştuğu tarihleri ele alalım. Son beş yılda en düşük 5 Ocak 2018 tarihinde 152.28 olmuşken, 7 Nisan 2020 tarihinde 652.30 ile tarihi zirveye çıkmış. Aşağıdaki tabloda detaylarını bulabilirsiniz.
Son Bir Yılın Değerlendirmesi
Son bir yılın değerlendirmesine gelirsek, tablo aşağıdaki gibi karşımıza çıkmaktadır. 2020 yılı başlarında azalan bir grafik izlerken özellikle pandemi döneminden sonra zirveye doğru tırmanış başlamış ki yukarıda da ifade ettiğim gibi Nisan-2020’de tarihi zirveye çıkarak 652.30 olmuş.Türkiye’nin CDS priminin son bir yıldaki detaylı grafiğini aşağıda görebilirsiniz.
Bugünkü Durum
Son günlerde Merkez Bankasında ve Maliye Bakanlığında yaşanan değişim, hem Merkez Bankası Başkanının hem de Maliye Bakanının yaptığı açıklamalar, ardından Cumhurbaşkanı’nın açıkladığı yeni ekonomi programı piyasalara güven vermiş kredi risk primini olumlu ekilemiştir. Son bir kaç günde uluslararası piyasada Türkiye’nin risk primi, 450 seviyelerinden 400’e kadar gerilemiş ve Mart-2020’den bu yana en düşük seviyesine inmiştir.
Piyasaların yatırımcıya verdiği bu güven ortamı devamlılık sağlarsa Türkiye’nin CDS primi olumlu etkilenmeye devam edecektir. Aksi takdirde geride bıraktığımız haftada ve aylarda yaşanan büyük dalgalanmalar yeniden görülecektir.
İsmail CEBECİ
Bağımsız Denetçi Yardımcısı
E-mail: cbcisml@gmail.com