24 Aralık Perşembe günü Merkez Bankası para politikası kurulu 2020 yılının son toplantısını yaptı. Piyasaların beklentisi ve ekonomistlerin tahminlerinde de olduğu gibi Merkez Bankası faizleri arttırdı. Bu artış beklentinin az da olsa üzerinde olarak 200 baz puan oldu. Gelinen noktada faizler yüzde 17’ye yükselmiş oldu.
Faiz enflasyon ilişkisini pek çok yazıda okumuşsunuzdur. Ekonomiyle ilgilenenler de faiz ile enflasyon arasındaki ilişkiyi pek iyi bilir. Yazımda bu ilişkinin detaylarını incelemeyecek, Türkiyenin son yirmi yılda yaşadığı faiz oranlarını ve bu oranlarla birlikte gerçekleşen enflasyon oranlarını karşılaştıracağım. Zira son dönemlerde faizin enflasyona sebep olduğu konusunda ciddi tartışmalar yapılmaktadır.
Öncelikle faiz oranlarını ele alalım. Aşağıdaki tabloda 2002 yılından bu yana Türkiye’deki faiz oranlarını görmekteyiz.
Tabloya baktığımızda 2002 yılında yüzde 62 olan faiz oranları 2013 yılında son 20 yılın en düşük seviyesi olan yüzde 6,5’e inmiştir. Baktığımız 20 yılın büyük kısmında faiz oranları yüzde 10 ila yüzde 20 arasında değişen seviyelerde seyretmiştir.
Şimdi enflasyon oranlarını ele alalım. Aşağıdaki tabloda 2005 yılından bu yana Türkiye’deki enflasyon oranlarını görebiliriz.
2018 yılı hariç son 15 yılda enflasyon oranları yüzde 7 ila yüzde 12 arasında gerçekleşmiştir.
Hem faiz tablosunu hem de enflasyon tablosunu birlikte değerlendirmizde şu sonuçlara ulaşabiliriz:
– 2006 ve 2007 yıllarında faizler aynı seviyelerde iken enflasyon oranları az da olsa düşmüştür.
– 2008 ve 2010 arasında faiz oranları düşerken enflasyon oranları da düşmüştür.
– 2010 ve 2011 de faiz oranları aynı seviyelerde iken enflasyon oranları ciddi biçimde artmıştır.
– 2012 ve 2013 yıllarında faiz oranları düşerken enflasyon oranları artmıştır.
– 2014 ila 2016 yılları arasında faiz oranları aynı seviyelerde iken enflasyon oranları da aynı seviyelerde kalmıştır.
– 2017 ile 2018 yıllarında faizler arttığı gibi enflasyon oranları da artmıştır.
– 2018 ile 2019 yılları arasında faiz oranları artarken enflasyon oranları azalmıştır.
Yaptığım detaylı analizde de görüleceği üzere faiz artarsa enflasyon artar ya da faiz azalırsa enflasyon azalır yaklaşımı doğru değildir. Ekonomiyi bir bütün olarak ele almalı ve sonra o ekonomi hakkında değerlendirme yapılmalıdır. Ekonomi pozitif bir bilimdir ama dayanağı insan olan her bilim gibi insanların davranışları, anlayışları ve yaklaşımlarından etkilenir. İnsan davranışları, anlayışları ve yaklaşımları ise toplumun geleneklerine göre biçimlenir. Bundandır ki faiz artarsa enflasyon artar ya da tam tersi durum, içinde bulunulan ekonomik duruma ve ortama göre değişir ve de değişik sonuçlar verir.
İsmail CEBECİ
Bağımsız Denetçi Yardımcısı
E-mail: cbcisml@gmail.com