Mahfi Eğilmez – 05.12.2013
En çok tartışılan, üzerinde en çok spekülasyon yapılan konuların başında dış borçlarımız geliyor. Dış borçlarımızı, eldeki en son veriler olan 2013 yılının ortası itibariyle mevcut verilere dayanarak aşağıdaki tabloda sunuyorum (Veriler Hazine Müsteşarlığı’nın www.hazine.gov.tr sitesinden alınmıştır. Milyon USD)Tablodan görüleceği üzere 2005’e kadar kamu kesimi ağırlıklı bir dış borç stoku yapısı söz konusuyken bu tarihten sonra yapı değişmeye ve özel kesim dış borçlanması öne geçmeye başlamıştır.
Bu gelişimi bir grafik yardımıyla daha görünür hale getirelim. Aşağıdaki grafik Türkiye’nin 1989 yılından bu yana dış borçlarının gelişimini ve kendi içindeki dağılımda yaşanan değişimi sergilemektedir. 2004 yılından 2005 yılına geçiş dönüm noktası olarak karşımıza çıkıyor. Bu tarihten başlayarak kamu kesimi borç stokundaki artış hızı düşüyor, azalma eğilimine girmiş olan TCMB dış borç stokunun azalma eğilimi hızlanıyor, bunlara karşılık özel kesimin dış borçlanması hızlı bir artış eğilimi içine giriyor.
Bu tablo ve grafik öteden beri ileri sürdüğümüz model değişikliğinin bir başka açıdan kanıtı gibi duruyor. Türkiye 2000’ler öncesinde uyguladığı kamu kesimi ağırlıklı, bütçe açığına dayalı ve kamu kesimi borçlanmasıyla yürütmeye çalıştığı ekonomi politikasını terk ederek, özel kesim ağırlıklı, özel kesim tasarruf yatırım açığına ve dolayısıyla cari açığa dayalı ve özel kesim borçlanmasıyla yürüyen yeni bir ekonomi modeline geçmiştir. Bunun sonucu olarak da kamu kesimi dış borçlanma hızı düşerken özel kesim dış borçlanma hızı artmıştır. 2005 yılında 2005 yılında 70 milyar dolar olan kamu kesimi dış borç stoku yüzde 54 dolayında artışla 2013 yılı ortasında 108 milyar dolara çıkarken, 2005 yılında 50 milyar dolar dolayında bulunan özel kesim dış borcu 5 kat artarak 252 milyar dolara çıkmış bulunuyor.
Bu tablo ve grafik bize Fed’in tahvil alımlarını kısması olasılığının niçin kamu kesiminden çok özel kesimi tedirgin ettiğini de anlatıyor.