Mahfi Eğilmez – 17.02.2014
Yükselen Ekonomiler (Emerging Markets)
Yükselen ekonomiler, gelişmekte olan ülkeler geniş grubu içinde ve oradan çıkarak gelişmiş ülkeler arasına katılmaya aday ekonomileri ifade eden bir deyim. Farklı kurumlar farklı sınıflandırmalar yapıyor. IMF’nin son değerlendirmelerine göre yükselen ekonomiler şunlar:
Arjantin, Brezilya, Bulgaristan, Şili, Çin, Kolombiya, Estonya, Macaristan, Hindistan, Endonezya, Letonya, Litvanya, Malezya, Meksika, Pakistan, Peru, Filipinler, Polonya, Romanya, Rusya, Güney Afrika, Tayland, Türkiye, Ukrayna, Venezüella.
Standard and Poor’s bu listeye Çek Cumhuriyeti, Macaristan, Kolombiya, Mısır, Fas ve Tayvan’ı da ekliyor. Bazı kurumlar bu sayıyı 10’a kadar düşürüyor. Türkiye, bütün değerlendirmelerde bu grup içinde yer alıyor.
MIST
Fidelity Group tarafından ortaya atılan bu kategorilendirme Goldman Sachs’tan Jim O’Neil (daha önce BRİC gruplandırmasını ortaya atmıştı) tarafından popülarize edildi. MIST grubunda Meksika, Endonezya, Güney Kore ve Türkiye yer alıyor.
|
Gösterge
|
Meksika
|
Endonezya
|
Güney Kore
|
Türkiye
|
|
GSYH (milyar $)
|
1.327
|
868
|
1.198
|
822
|
|
Büyüme (%)
|
1,2
|
5,2
|
2,8
|
3,8
|
|
İşsizlik (%)
|
4,8
|
5,9
|
3,2
|
9,4
|
|
Enflasyon (%)
|
3,3
|
9,5
|
1,8
|
7,9
|
|
Kamu Dengesi / GSYH (%)
|
-3,8
|
-2,2
|
1,4
|
-2,3
|
|
Kamu Borç Stoku / GSYH (%)
|
44,0
|
26,2
|
35,7
|
36,0
|
|
Cari Denge / GSYH (%)
|
-1,3
|
-3,4
|
4,6
|
-7,4
|
|
Risk Primi (CDS primi)
|
96
|
233
|
70
|
245
|
|
Reyting Notu (S&P)
|
BBB+
|
BB+
|
A+
|
BB+
|
|
Reyting Notu (Moody’s)
|
A3
|
Baa3
|
Aa3
|
Baa3
|
MINT
Jim O’neill’in ortaya attığı bir başka sınıflandırma da MINT başlığını taşıyor (MIKT de deniyor.) Bu grubu oluşturan ülkeler: Meksika, Endonezya, Nijerya ve Türkiye
|
Gösterge
|
Meksika
|
Endonezya
|
Nijerya
|
Türkiye
|
|
GSYH (milyar $)
|
1.327
|
868
|
292
|
822
|
|
Büyüme (%)
|
1,2
|
5,2
|
6,2
|
3,8
|
|
İşsizlik (%)
|
4,8
|
5,9
|
9,4
|
|
|
Enflasyon (%)
|
3,3
|
9,5
|
9,7
|
7,9
|
|
Kamu Dengesi / GSYH (%)
|
-3,8
|
-2,2
|
-1,8
|
-2,3
|
|
Kamu Borç Stoku / GSYH (%)
|
44,0
|
26,2
|
19,6
|
36,0
|
|
Cari Denge / GSYH (%)
|
-1,3
|
-3,4
|
3,2
|
-7,4
|
|
Risk Primi (CDS primi)
|
96
|
233
|
245
|
|
|
Reyting Notu (S&P)
|
BBB+
|
BB+
|
BB-
|
BB+
|
|
Reyting Notu (Moody’s)
|
A3
|
Baa3
|
Baa3
|
Kırılgan Beşli
Yükselen ekonomilerin en kırılgan görünenlerini bir araya toplayan bu sınıflandırma Morgan Stanley’nin bir araştırmacısı tarafından ilk kez kullanıldıktan sonra yaygınlık kazandı. Bu grupta Brezilya, Endonezya, Hindistan, Güney Afrika ve Türkiye yer alıyor.
|
Gösterge
|
Brezilya
|
Endonezya
|
Hindistan
|
Güney Afrika
|
Türkiye
|
|
GSYH (milyar $)
|
2.190
|
868
|
1.758
|
1.198
|
822
|
|
Büyüme (%)
|
2,5
|
5,2
|
3,8
|
2,8
|
3,8
|
|
İşsizlik (%)
|
5,8
|
5,9
|
?
|
26,0
|
9,4
|
|
Enflasyon (%)
|
5,9
|
9,5
|
9,0
|
1,8
|
7,9
|
|
Kamu Dengesi / GSYH (%)
|
-3,0
|
-2,2
|
-8,2
|
1,4
|
-2,3
|
|
Kamu Borç Stoku / GSYH (%)
|
68,3
|
26,2
|
67,2
|
35,7
|
36,0
|
|
Cari Denge / GSYH (%)
|
-3,4
|
-3,4
|
-4,4
|
4,6
|
-7,4
|
|
Risk Primi (CDS primi)
|
194
|
233
|
?
|
70
|
245
|
|
Reyting Notu (S&P)
|
BBB
|
BB+
|
BBB-
|
A+
|
BB+
|
|
Reyting Notu (Moody’s)
|
Baa2
|
Baa3
|
Baa3
|
Aa3
|
Baa3
|
Kırılganlık Endeksi
Son olarak Fed’in Şubat 2014 tarihli Para Politikası Raporunda bir kırılganlık endeksi yayınlandı. Bu endekste 15 yükselen ekonomi cari açık / GSYH, Kamu kesimi brüt borç stoku / GSYH, son üç yılın ortalama enflasyonu, özel sektör banka borçları / GSYH oranında son beş yıldaki artış oranı, toplam dış borç stoku / yıllık ihracat oranı, döviz rezervleri / GSYH oranı ele alınarak sıralanıyor (Grafiğin Türkçe versiyonu Gizem Öztok Altınsaç’ın Para Analiz’de yayınlanan Türkiye – Kırılganlık Endeksi – Fed başlıklı yazısından alınmıştır.)
Not: Ülkelerin ABD$’na karşı döviz kuru performansları, 30 Nisan 2013 ve 6 Şubat 2014 arasını kapsamaktadır. BZ, Brezilya; CH, Çin; CL, Şili; CO, Kolombiya; ID, Endonezya; In, Hindistan; KO, G. Kore; MA, Malezya; MX, Meksika; PH, Filipinler; RU, Rusya; SA, Güney Afrika; TA, Tayvan; TH, Tayland’ı göstermektedir.
Grafikten görüleceği gibi Türkiye, kırılganlık endeksinde en kötü yere sahip durumdadır. Dolara karşı değer kaybında aşağı yukarı aynı durumda bulunduğu Endonezya ve Güney Afrika’nın da oldukça gerisinde bulunuyor.
Değerlendirme
2002 – 2013 arasında yükselen ekonomiler arasında en öndeki ülkeler kategorisinde yer verilen Türkiye, Fed’in tahvil alımlarını kısmaya başlayacağını açıkladığı 22 Mayıs 2013’den hemen sonra gerilere düşmeye ve giderek kırılgan ekonomi olarak listelenen kategoride en kırılgan ekonomi olarak sınıflandırılmaya başlamış bulunuyor.
Ne oldu da Türkiye ekonomisinin dışarıdan algılanması böyle değişti? Bu soruya yanıt ararken ekonomide nelerin değiştiğine bir bakalım: (1) Büyüme oranında düşüş var. Türkiye, yakaladığı yüksek büyüme oranlarını sürdüremiyor. (2) Cari açıkta ciddi bir düzelme yok. Türkiye, cari açığını sürdürülebilir düzeye bir türlü indiremedi. Büyümesi düştüğü halde cari açığı yüksek kalmaya devam ediyor. (3) Türkiye’nin dış finansman ihtiyacı giderek artıyor. Fed’in tahvil alımını azaltmaya devam edeceği bir dünyada likidite eskisi kadar bol olmayacak ve Türkiye yabancı kaynak bulmakta zorlanacak. (4) Türkiye, ekonomide ortaya çıkan sıkıntılara politika araçlarını kullanarak yanıt vermekte zorlanıyor ve gecikiyor. Bunu kurlardaki artıştan sonra yaşadık. Faiz artırımında geç kalındı. (5) Ekonomi dışı alanlarda sıkıntılar büyüyor ve bunlar ekonomiyi olumsuz yönde etkiliyor.
Bütün bu gelişmeler Türkiye’yi yükselen ekonomilerin ön sıralarından son sıralarına çekmiş ve en kırılgan ekonomi konumuna getirmiş bulunuyor.