Mahfi Eğilmez – 03.07.2015
Aşağıdaki grafik 1980’lerden bu yana Türkiye ekonomisinde ve aralarında yer aldığı gelişmekte olan ülkelerde (GOÜ) tasarrufların GSYH içindeki payının (%) gelişimini gösteriyor.
2000’lere kadar Türkiye, tasarruf/GSYH oranında, içinde yer aldığı GOÜler kategorisinin ortalama tasarruf/GSYH oranıyla aşağı yukarı aynı düzeyde bulunuyormuş. 2000’lerle birlikte Türkiye geride kalmaya başlamış. Bunun iki nedeni var: (1) GOÜ’lerin tasarruf/GSYH oranı sürekli artış içinde olmuş. (2) Türkiye’nin tasarruf/GSYH oranı sürekli düşüş içinde olmuş.
Aşağıdaki grafik 1980’lerden bu yana Türkiye ve GOÜlerde yatırımların GSYH içindeki payının (%) gelişimi gösteriyor.
2000’lere kadar Türkiye, yatırım/GSYH oranında, içinde yer aldığı GOÜler kategorisinin ortalama yatırım/GSYH oranıyla aşağı yukarı aynı düzeyde bulunuyormuş. 2000’lerle birlikte Türkiye geride kalmaya başlamış. Bunun iki nedeni var: (1) GOÜler ülkelerin tasarruf/GSYH oranı sürekli artış içinde olduğu için dış kaynağa fazlaca muhtaç olmadan yatırımlarını da artırmışlar. (2) Türkiye’nin tasarruf/GSYH oranı sürekli düşüş içinde olduğu için yatırımlarını artıramamış, hatta düşürmek zorunda kalmış.
Grafikler bize 2000’li yılların Türkiye açısından tam anlamıyla bir tasarruf-yatırım faciası yaşadığını gösteriyor.Bu facianın ilk sonucu yüksek cari açıktır. Çünkü cari açık dediğimiz olgu iç tasarruflarla yatırımlar arasındaki farktan oluşuyor. İkinci sonuç ise cari açık kadar dış borçlanmanın artmış olmasıdır. Aşağıdaki grafik 1997 – 2014 dönemine ilişkin cari açık gelişmesini Türkiye ve gelişmekte olan ülkeler açısından gösteriyor (IMF veri setinde gelişmekte olan ülkelerin cari denge/GSYH verisi 1997 yılından başladığı için bu grafiği 1997 – 2014 arası olarak hazırladım.)
2000’lerin Türkiye ve GOÜ’ler açısından özeti şudur: GOÜler grubu tasarruf fazlası vererek cari fazla elde eder ve kamu ve özel kesim dış borçlanmasını düşürürken, Türkiye tasarruf açığı vererek cari açık sorunu yaşamış ve özel kesim dış borçlanmasını artırmış bulunmaktadır.
Not: Bu yazıdaki grafiklerde kullanılan veriler linki aşağıda yer alan IMF, World Economic Outlook Database, April 2015’den derlenmiştir.
http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2015/01/weodata/index.aspx