Suriye’de 13 yıl süren iç savaş, sadece sivil topluma ve alt yapıya yönelik zararla sonuçlanmadı. Aynı zamanda hem ekonomi hem de siyasetin temelini oluşturan beşeri sermaye olarak tariflenen insan kaynağı da büyük zarar gördü bu savaşta.
Şimdi ülkenin yeniden inşası sadece taş toprak ve ticaretten ibaretmiş gibi ifade ediliyor. Milyarlarca dolarla ifade edilen büyük bir fiziki hasar olması belki de bu tarafını daha çok konuşmayı gerektiriyor. Diğer taraftan bu fiziki hasarın onarımı dışında esas olarak toplumun yeniden revize edilmesi konusunu da beraberinde konuşuyor olmamız gerekir diye düşünüyorum.
Suriye’nin tahrip olmuş ekonomik tablosu
Suriye’deki iç savaş sürecinde 7 milyondan fazla insan, ülke içinde yerinden edilirken; 6 milyondan fazla sayıda ülke vatandaşı ise yurt dışına göç etmek zorunda kaldı.
Ülkede konut, iş yerleri, hastane ve okul gibi üst yapı ile birlikte telekomünikasyondan, kanalizasyona alt yapı sistemleri de ağır hasar alarak, yaşamı felç ettiğinden; hayalet mahalle ve köyler ortaya çıktı.
Bu tablonun sonucu olarak ülkenin yeniden yapılanma ve inşa edilmesinin toplam maliyeti 400 milyar dolar olarak hesaplanıyor. Üstelik bu tutarın ağırlıklı kısmı yıkılan konut ve kamu binalarının yeniden inşasından oluşuyor.
Diğer taraftan Suriye, halen Esed rejiminden ötürü Batı’nın ekonomik yaptırımına tabii. Bu yaptırımların ise ancak ülkede güvenin yeniden tesis edilmesiyle beraber yürürlükten kalkacağı düşünülüyor.
Yeniden inşa sürecinin fonlanması başta ABD olmak üzere Batı yaptırımlarının kaldırılmasına bağlı
Yoksullukla mücadele eden ve gıdaya bile erişimi sınırlı olan Suriye’ye uygulanan ekonomik yaptırımların en yüksek seviyede bulunduğunu söylemek yanlış olmaz. Bu yaptırımların ortadan kaldırılmasında ise, ülkemiz başta olmak üzere BAE ve Suudi Arabistan, Katar ve Mısır gibi ülkelerin Batı ile temasları ve finansman akışının sağlanması önem arz ediyor.
Suriye’ye yönelik yaptırımların geçmişi 1970’li yıllara kadar uzanıyor. ABD yaptırımları baba Esad döneminde başlıyor ve 2004 Lübnan ve Irak meselesiyle yeni bir boyut kazanıyor. Ardından 2011’deki kargaşa döneminde ise en üst seviyeye ulaşıyor.
AB yaptırımları da ABD’nin anganjmanı altında devam ederken, HTŞ lideri El Şara üzerine konan 10 milyon dolarlık ödülün kaldırılmasını, yeni bir mesaj olarak değerlendirebiliriz. Ancak sürecin nereye evrileceği konusunda ihtiyatlı tutumun, halen ekonomik yaptırımlar bağlamında devam ettirildiğini de atlamamak gerekiyor.
İşte böylesine bir ortamda; ülkede güvenliğin tesis edilmesinin en önemli parametresi bütüncül tüm halkları kapsayan bir ulus bilincinin oluşturulması olacaktır ki; burada bana göre baş aktör kadındır.
Şimdiki duruma bakıldığında; iki kadının öne çıktığı görülüyor. Bu kadınlardan ilki yeni yönetim kadrosunda yer alacak olan ilk üst düzey kadın yetkili Kadın İşleri Ofisi Başkanlığına getirilen Ayşe el-Dibs. Kendisinin yaşam öyküsü pek çok ülkedeki kadın hareketine ilham verecek cinsten. Şam’da tanınmış bir tüccar ailesinden gelen Ayşe el-Dibs, Baas rejiminin baskıları altında geçen çocukluk yıllarından, Lübnan ve Türkiye’ye uzanan sürgün hayatına kadar yaşadığı zorlukları Bir Türk gazetesine verdiği demeçte paylaşmıştı. Suriye’nin yeniden inşasında kadınların öncü bir rol üstlenmesi gerektiğini ise şu sözlerle vurgulamıştı:
“Kadınlar nesilleri eğiten, toplumun temel direği olan bireylerdir. Onlar olmadan bir kalkınma mümkün değil.”
Yeni yönetimde önemli görevlerden bir diğerinin verildiği kadın yetkili de merkez bankası başkanlığına atanan Meysa Sabrin olarak karşımıza çıkıyor.
Özetle şunu ifade edebilirim ki; Suriye’de kadınlar sadece ülke yönetiminde değil aile ve toplumun yeniden inşasında da öncü rol oynayacaklar. Suriye’nin barış sürecinin kalkınmaya evrilmesinin yapı taşı olacak bu kadınlar, Batı emperyalizminin kadına tek taraflı ve tek tipten bakışını da temelden çürütmüş olacaklar.
