Son On Yılı Geçmişle Kıyaslamak

Mahfi Eğilmez – 29.10.2013

Son yıllarda tuhaf bir moda sardı ortalığı. Bir takım insanlar çıkıyor ve Kurtuluş Savaşının aslında olmadığını, Osmanlı’yı, İngilizlerle işbirliği yapan Atatürk ve arkadaşlarının yıktığını, Osmanlı’dan borç filan devralınmadığını, özetle Cumhuriyetin koca bir yalan olduğunu anlatıyorlar. Bu anlattıklarına kendilerini inandırdıkları gibi birçok genç insanın da inanmasını sağlıyorlar. Soru sormayan, okudukları her şeyi doğru sanan, başka kaynakları hiç araştırmayan insanlar ne yazık ki bu anlatılanların esiri oluyor.

Osmanlı Borçları başlıklı yazımı okuduktan sonra bir öğrenci “Hocam, Osmanlı’dan hiçbir borç devralınmadığını iddia edenler var, ne diyorsunuz” diye sormuştu bana. Hazine’de görevliyken Osmanlı’dan kalma 100 yıllık borçlanma tahvillerinden birisini ödeyen birisine bu sorunun sorulması müthişti doğrusu.

Bu işin ekonomiye yansıması şu iddianın ortaya atılmasıyla başladı: “Son on yılda, Cumhuriyetin 80 yılda yapamadığı şeyler yapıldı.” Verilere, oranlarla değil de mutlak sayılarla bakma alışkanlığının yaygın olduğu bir toplumda ne yazık ki bu tür iddialar tartışılmadan doğru olarak kabul edilebiliyor.

Aşağıdaki tabloda resmi verileri kullanarak 1923 – 2002, 1993 – 2002 ve 2003 – 2013 dönemlerinin karşılaştırılmasını sunuyorum (kaynaklar: TÜİK, Maliye Bakanlığı, Hazine Müsteşarlığı ve TCMB verileri. Not: Enflasyon verisi 1939’a kadar geri gidebildiği için oradan itibaren ortalaması alındı.)

Bir önceki 10 yılla karşılaştırdığımızda son 10 yılın açık ara üstünlüğünü görebiliyoruz. Büyüme, enflasyon, bütçe dengesi / GSYH, GSYH artışı ve kişi başına GSYH artışı alanlarında son 10 yılın büyük üstünlüğü söz konusu. Bir önceki 10 yılın tek üstünlüğü ise cari açıktaki düşük ortalama.

1990’lı yıllar Türkiye ekonomisi için kayıp yıllar oldu. O nedenle bu 10 yılla yapılan karşılaştırmadan önceki on yıllar da farklı olarak üstünlükle çıkacaktır. Acaba Cumhuriyetin ilk 80 yılını son 10 yılıyla karşılaştırırsak ne sonuçlar çıkar? 80 yılla 10 yıl karşılaştırılmaz. Üstelik bu iş cari fiyatlarla yapılmaz. Ama bu karşılaştırmayı mutlak sayılarla yapanlar ve bu yolla kafa karışıklığına neden olanlar var. Öyleyse bu yöntemi izleyelim ve bakalım bu tür bir karşılaştırmayı yapanların dedikleri doğru mu?

Tablodan görüleceği gibi 1923 – 2002 döneminin tek başarısızlığı enflasyon olarak karşımıza çıkıyor. Bunun dışında göklere çıkardığımız bütçe dengesi de dahil olmak üzere bütün alanlarda ilk 80 yılda son on yıl ortalamalarının çok üzerinde bir ortalama başarı söz konusu. Üstelik ilk 80 yılda Osmanlı borçlarının ödenmesi, dünya savaşı, bölgesel savaşlar, Kıbrıs barış harekâtı ve oradan kaynaklanan ambargolar, depremler, ekonomik krizler ve daha nice felaketler var.

Ayrıca son 10 yılda birçok verinin hesaplanma biçimi değişti, çeşitli eklemeler, çıkarmalar, düzenlemeler yapıldı ve dolayısıyla ölçümler farklılaştı. Bu ölçümlerle daha ayrıntılı hesaplamalar yapılabilir oldu ve eskiden hesaplara katılamayan büyüklükler hesaplara katıldı. Aynı düzeltmeleri geriye doğru yapabilseydik muhtemelen durum ilk 80 yılın daha da lehine olurdu.

Özetle şunu söylemek mümkündür: Son 10 yılın ekonomik başarısı bir önceki 10 yıldan çok üstün bulunsa da enflasyon dışında, henüz ilk 80 yılın ortalamalarından oldukça uzak görünüyor. 2023’de dünyanın 10 büyük ekonomisi arasına girebilmemiz için ilk 80 yılın ortalamalarına ulaşmamız gerekiyor.

Cumhuriyet bayramınız kutlu olsun.