Sermaye piyasasının düzenli ve verimli işleyebilmesi için çeşitli kurumlar beraberce faaliyet göstermektedir.
Sermaye Piyasası Kurulu
Sermaye Piyasası Kurulu (SPK) sermaye piyasasını düzenleyen ve denetleyen kamu kurumudur. SPK’nın temel görevi piyasanın işleyiş kurallarını belirlemek, piyasaların adil ve etkin çalışmasını sağlamak, ilgili kurumların belli kurallar çerçevesinde faaliyet göstermesini sağlamak ve yatırımcıların haklarını korumaktır.
Borsa İstanbul
Borsa İstanbul, pay senetleri, varantlar, sertifikalar, özel sektör ve kamu tahvilleri, vadeli işlem sözleşmeleri, opsiyonlar, uluslararası menkul kıymetler ve kıymetli madenlerin işlem gördüğü organize bir piyasadır.
Türkiye Sermaye Piyasaları Birliği (TSPB)
Sermaye Piyasası Kanunu ile kurulmuş, kamu kurumu niteliğinde bir meslek kuruluşudur. 2014 yılından itibaren, sermaye piyasasında faaliyet gösteren tüm banka, aracı kurum, portföy yönetim şirketleri ve payları borsada işlem gören tüm yatırım ortaklıklarından oluşan bir üyelik yapısına sahiptir. Birlik, sermaye piyasasının ve aracılık faaliyetlerinin geliştirilmesi, birlik üyelerinin dayanışma, özen ve disiplin içinde çalışmalarının sağlanması, haksız rekabetin önlenmesi ve mesleki konularda üyelerin aydınlatılması için çalışmaktadır.
Aracı Kurum
Aracı kurumlar sermaye piyasasında pay senedi, varant, tahvil/bono, türev gibi finansal ürünlerin alım satımına aracılık eder, sermaye piyasası araçlarının halka arz edilmesi faaliyetini yürütür ve müşterilere yatırım danışmanlığı hizmetleri sunar.
Banka
Finansal sistemin sancak gemisi konumunda bulunan bankalar genel olarak müşterilerine TL mevduat ve döviz tevdiat hesapları açar, konut, taşıt, vb. gibi çeşitli krediler tesis eder ve tüketicilere ulusal/uluslararası ödeme sistemlerini sağlar Sermaye piyasasında ise ticari bankalar sadece tahvil/bono ve (paylara dayalı olanlar hariç) türev işlemleri yapabilir. Yatırım bankaları ise pay senedi piyasasında da aracılık yapabilir.
Halka Açık Şirket
Halka açık şirketler, pay senetleri halka arz edilmiş olan veya ortak sayısı 500’ü aştığı için halka arz edilmiş sayılan anonim şirketlerdir. Her halka açık şirket borsada işlem görmeyebilir.
İstanbul Takas ve Saklama Bankası
İstanbul Takas ve Saklama Bankası (Takasbank), Borsa İstanbul’da yapılan tüm alım-satım işlemlerinin takası (alış işlemlerinde paranın ödenip menkul kıymetin teslim alınması ile satış işlemlerinde menkul kıymetin teslim edilip paranın alınması) Takasbank tarafından gerçekleştirilmektedir. Takasbank, ayrıca Borsa İstanbul üyesi banka ve aracı kurumlara çeşitli bankacılık hizmetleri sunar.
Takasbank ayrıca Türkiye Elektronik Fon Alım Satım Platformu’nu (TEFAS) işletir. TEFAS tüm fonlara ilişkin bilgilere tek bir noktadan ulaşım, tüm yatırım fonlarına tek bir hesaptan erişim gibi çeşitli imkanlar sunmaktadır.
Merkezi Kayıt Kuruluşu
Merkezi Kayıt Kuruluşu (MKK), her yatırımcıya ait pay senedi, varant ve sertifika, borçlanma aracı ile yatırım fonu katılma belgelerinin kaydını tutar ve saklamasını yapar. Bir anlamda sermaye piyasasının tapu idaresidir.
Yatırımcı Tazmin Merkezi
Yatırımcı Tazmin Merkezi (YTM), yatırım kuruluşlarının, yatırım hizmet ve faaliyetinden kaynaklanan nakit ödeme veya sermaye piyasası araçları teslim yükümlülüklerini yerine getirememeleri hâlinde, yatırımcıları belirli bir üst sınıra kadar tazmin etmek amacıyla hizmet verir.
Sermaye Piyasası Lisanslama Sicil ve Eğitim Kuruluşu
Sermaye Piyasası Lisanslama Sicil ve Eğitim Kuruluşu (SPL), sermaye piyasası alanında faaliyet gösteren kuruluşlar ile bu kurumlarda çalışanların mesleki yeterliliklerini, bilgi ve becerilerini tespit etmek için lisanslama sınavları yapmak, ilgili ihtisas alanları itibariyle mesleki yeterliliklerini gösterir lisans vermek, eğitim programları düzenlemek ve sermaye piyasası çalışanlarının lisanslarını tutmak amacıyla hizmet verir.
Portföy Yönetim Şirketi
Portföy yönetim şirketleri, yatırım fonlarını yönettikleri gibi kişi ve kurumlara yönelik yatırım danışmanlığı hizmet vererek servet yönetimi de yapar.
Emeklilik Şirketi
Emeklilik şirketleri, emeklilik fonları kurup bu fonları müşterilerine satarak emekliliğe yönelik uzun vadeli yatırımı mümkün kılar. Bu şirketlerin derlediği birikimler portföy yönetim şirketlerince yönetilir.
Derecelendirme Şirketi
Derecelendirme şirketleri, kredi derecelendirmesi ve kurumsal yönetim ilkelerine uyum derecelendirmesi yapar. Kredi derecelendirmesi, şirketlerin risk durumlarını ve borçlarını ödeme gücünü değerlendirir. Kurumsal yönetim derecelendirmesi ise, şirketlerin SPK tarafından yayımlanan Kurumsal Yönetim İlkelerine uyumunu değerlendirir.
Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu
Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK) Türkiye’de tasarruf sahiplerinin hak ve menfaatlerini korumak, bankalar ve özel finans kurumlarının piyasa disiplini içerisinde sağlıklı ve etkin bir yapıda işleyişi için uygun ortamı yaratmak amacıyla faaliyet gösterir.
Hazine ve Maliye Bakanlığı
2018 yılında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesiyle oluşturulan Hazine ve Maliye Bakanlığı önceden iki farklı kurum olan Hazine Müsteşarlığı ile Maliye Bakanlığı’nın birleştirilmesiyle ortaya çıktı. Bakanlığın görevi maliye ve ekonomi politikalarının hazırlanması ve uygulaması olarak belirlendi. Bakanlık, diğerlerinin yanında, devlet hesaplarını tutmak, saymanlık hizmetlerini yürütmek, vergi politikalarına yönelik çalışmaları hazırlamak, hazine işlemleri, kamu finansmanı, kamu sermayeli kuruluşlar ve uluslararası ekonomik kuruluşlarla ilişkileri işleri yürütmek görevlerini üstlenmiştir.
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın (TCMB) temel amacı fiyat istikrarını sağlamaktır. TCMB’nin görevleri arasında finansal sistemde istikrarı sağlamak, para ve döviz piyasaları ile ilgili düzenleyici tedbirleri almak bulunur. TCMB, para politikası doğrultusunda para arzının ve ekonominin likiditesinin düzenlenmesi amacıyla, menkul kıymet alım-satımı, repo ve ters repo, menkul kıymetlerin ödünç alınıp-verilmesi gibi işlemleri gerçekleştirir.
Kaynak: www.tspakb.org.tr