Mahfi Eğilmez – 08.08.2016
Sermaye hasıla katsayısı nedir?
Bir ekonomide mevcut toplam sermaye stoku ile o ekonomide elde edilen çıktı (GSYH) arasındaki ilişkiye ortalama sermaye hasıla katsayısı ya da oranı (COR) adı veriliyor. Ortalama sermaye hasıla katsayısı şöyle bir denklemle ifade ediliyor:
COR = K / Y
K: Ekonomideki toplam sermaye stoku
Y: GSYH
Ekonomideki toplam sermaye stoku (K) t yılına kadar ekonomide biriktirilmiş bütün sermaye mallarını (fabrikalar, üretim tesisleri vb fiziki sermayeyi) gösterir. Yani stok bir kavramdır. Buna karşılık GSYH (Y) yalnızca t yılında yapılmış üretimin piyasa fiyatı cinsinden değerini gösteren akım bir kavramdır.
Bir ekonomide t yılındaki toplam sermaye stokunun (K) 7 trilyon USD ve aynı yılın GSYH’sının da (Y) 800 milyar USD olduğunu düşünürsek, bu ekonomide t yılının ortalama sermaye hasıla katsayısı yukarıdaki denkleme göre şöyle hesaplanır:
COR t yılı = 7 trilyon USD / 800 milyar USD = 8,75
Buna göre bu ekonomide GSYH’yı 1 USD artırabilmek için ortalama olarak 8,75 USD sermaye stoku kullanılması gerekiyormuş.
Marjinal sermaye hasıla katsayısı (ICOR) nedir?
Bir ekonomide bir birim çıktı artışı elde edebilmek yani GSYH’yı bir birim artırabilmek için gerekli olan sermaye stoku artışının ölçülmesinde kullanılan ölçüye marjinal sermaye hasıla katsayısı (incremental capital output ratio – ICOR) adı veriliyor. Marjinal sermaye hasıla katsayısı şöyle bir denklemle ifade ediliyor:
ICOR = ΔK / ΔY
ΔK: Ekonomideki toplam sermaye stokunun t yılından t+1 yılına artış miktarı
ΔY: GSYH’da t yılından t+1 yılına ortaya çıkan artış miktarı
Bir ekonomide sermaye stokunda t yılından t+1 yılına ortaya çıkan artış bu süre içinde o ekonomide yapılan net yatırım miktarına (I) eşittir.
Bir ekonomide net yatırım miktarı (I) o ekonomide t yılında yapılan brüt yatırım miktarından t-1 yılında yapılan yatırımların amortismanının düşülmesiyle bulunur.
Önce 2012 yılı (t yılı) ve 2013 yılının (t+1 yılı) GSYH ve yatırım artış miktarını yazalım.
| Gösterge (Milyar USD) | 2013 Yılı | 2012 Yılı | 2013 – 2012 Farkı |
| GSYH (Y) | 823 | 789 | 34 |
| Yatırım miktarı (I) | 169,5 | 158,5 | 11 |
Şimdi 2013 yılı için yukarıda gösterdiğimiz miktarları denklemde yerlerine koyalım:
ICOR 2013 = I 2013 / ΔY 2013
ICOR 2013 = 169,5 / 34 = 5
Buna göre Türkiye ekonomisinde 2013 yılı için gerekli marjinal sermaye hasıla katsayısı 5 olarak bulunmuş oluyor. Demek ki 2013 yılında Türkiye ekonomisinde 1 USD ilave GSYH artışı elde edebilmek için 5 USD yatırım yapmak gerekmiş.
Sermaye hasıla katsayısı nerede kullanılır?
Harrod – Domar büyüme modelinin temel taşlarından birisi olan sermaye hasıla katsayısı ne kadar düşükse sermaye ve teknolojinin verimliliği o kadar yüksek demektir. Bu oran daha çok şirketlerin, planlamayla yönetilen veya planlamadan yararlanan ekonomilerin üretim ve yatırım planlama faaliyetlerinde kullanılır. Yukarıda bulduğumuz gibi marjinal sermaye hasıla katsayısının 5 olduğunu varsayalım. Türkiye, örneğin 2014 yılında yüzde 5 oranında bir büyüme ile GSYH’sını 41 milyar USD artırarak 864 milyar USD’ye çıkarmayı planlıyorsa, yatırımlarını 205 milyar USD’ye yükseltmesi gerekmektedir.
Bu hesabı nasıl yaptığımızı anlatalım:
Önce yüzde 5 büyümeyle GSYH’nın nereye çıkacağını bulalım:
GSYH 2014 = GSYH 2013 x 1,05 = 823 x 1,05 = 864 milyar USD
Buradan GSYH’nın 2014’de kaç USD artacağını hesaplayalım:
GSYH Artışı 2014 = GSYH 2014 – GSYH 2013 = 864 – 823 = 41 milyar USD
Şimdi bu verileri yerlerine koyarak GSYH’da bu büyümeyi sağlamak için ne kadar yatırım yapmamız gerekeceğini hesaplayalım:
ICOR 2014 = I 2014 / ΔY 2014
5 = I 2014 / 41
I 2014 = 41 x 5 = 205 milyar USD
Marjinal sermaye hasıla katsayısının 5 olduğu bir durumda Türkiye GSYH’sını 2014 yılında yüzde 5 büyütmek istiyorsa 2014 yılında 205 milyar USD tutarında net yatırım yapmak zorunda demektir.
Not: Hesaplamayı kamuoyunda daha çok izlenen USD ile ifade edilmiş verileri kullanarak yaptım. Aynı hesabı sabit fiyatlarla TL cinsi GSYH üzerinden yaparsak aynı sonuca varırız:
| Gösterge (Milyar TL) | 2013 Yılı | 2012 Yılı | 2013 – 2012 Farkı |
| GSYH (Y) | 122,6 | 117,6 | 5 |
| Yatırım miktarı (I) | 23,6 | 25,3 |
ICOR 2013 = I 2013 / ΔY 2013
ICOR 2012 = 25,3 / 5 = 5.