Sanayi Üretim Endeksi nedir? Nasıl hesaplanır? Nasıl yorumlanır?
“Ülke Büyümesi” kapsamında adı geçen belli başlı kavramlardan biri olan üretim; her ülkede, gerek tüketim gerekse ihracat amaçlı olarak yapılmaktadır.
Uluslararası platformda da takip edilmesi gereken önemli verilerden biri olan üretimin ana kollarından biri de sanayi üretimidir. Sanayinin bütün kollarının üretim sınıflarına göre ağırlıklandırılmasından oluşturulmuş bir endeks aracılığı ile ifade edilen sanayi üretimi, GSMH içinde de önemli bir paya sahiptir.
Temel sanayi mallarının üretim düzeyleri tek tek incelendiğinde, sanayideki üretim trendine dair yeterli bilgi alınması mümkün olmamaktadır. Bunun nedeni; bir mal grubundaki üretim artarken, aynı zamanda bir diğerinde gerilemenin yaşanabilmesidir. Bu sakıncayı önlemek amacıyla, DİE ve Merkez Bankası tarafından borsa endeksine benzer bir endeks olan sanayi üretim endeksi hesaplanmaktadır.
Sanayi üretiminin belli başlı göstergeleri olan “aylık sanayi üretim endeksi” ve “üç aylık sanayi üretim endeksi”, satış ve stok verileri ile desteklendiğinde, ekonominin bu dinamik sektörü hakkında önemli ipuçları sunmaktadır. Sanayi sektörünün sürekli izlenmesi ile, ekonominin çok daha derinlemesine takibi mümkün olmaktadır.
Nasıl hesaplanır?
Sanayi Üretim Endeksi’nin içindeki ağırlıklar, her ülkenin kendi koşulları içerisinde oluşturulur.
Türkiye’de bu endeksi oluşturan üç ana sektör ve payları :
[ İmalat Sanayi (%86.9), Elektrik Üretimi (%8.2) ve Madencilik Sektörü (%4.9)]
şeklindedir.
Toplamda 22 alt sektöre bölünen imalat sanayi üretiminde %46.3 gibi önemli bir paya sahip olan dört ana kol şu şekilde sıralanmaktadır: Gıda (%10.64), Tekstil (%10.88), Petrol Ürünleri Sanayi (%14.48) ve Kimya Sanayi (%10.34).
Aylık sanayi üretim endeksi, yaklaşık 200 büyük işyerinden alınan ve yaklaşık 110 önemli sanayi malının üretim düzeyini tek değerde toplar. 1992 yılı üretim düzeyi 100 olarak alınmıştır. 15 ayrı sanayi dalı için de ayrı ayrı hesaplanabilen bu endeksin, tek tek sanayi dalları için yayınlanamaması, yorumu zorlaştırmaktadır.
Üç aylık sanayi üretim endeksi ise, DİE’nin yaklaşık 2500 işyerinden, 800 mal için aldığı üretim bilgilerini kapsar ve toplam sanayi üretiminin %81’ini yansıtır.
Nasıl değerlendirilir?
Bir önceki yıl üretimi ile yapılan karşılaştırmalar, mal bazında üretim miktarı değişikliklerini ve arz-talepteki ana eğilimleri yansıtır. Aynı şekilde, sanayi üretiminin hesaplandığı döneme ait stok değişim yüzdesi, üretilen malların talebine yönelik bir fikir verebilir.
Her sanayi dalının kendine has bir üretim ve satış temposu vardır. Yıl boyunca, toplam sanayi üretimi de eşit düzeylerde değildir. Değerlendirmede bu hususun dikkate alınması gerekir. Farklı aylardaki farklı üretim eğilimlerinin yanısıra, yılın en yüksek üretim düzeyine Ekim ayında ulaşıldığı gözlenmektedir.