Mahfi Eğilmez – 17.12.2014
Rusya Ekonomisinde Son Gelişmeler
Rusya ekonomisi iki ciddi tehdit altında bulunuyor: (1) Kırım’a yaptığı müdahale sonrasında ABD ve AB’nin koyduğu ekonomik ambargo, (2) Petrol fiyatlarında yaşanan düşüş. Bu iki gelişme Rusya ekonomisini büyük sıkıntıya soktu ve Rus Rublesi hızla değer kaybetti. Haziran başında 1 USD = 34 Ruble ederken, 16 Aralık’ta bu parite 1 USD = 69 Ruble’ye düştü (burada ele aldığım oranlar gün sonu değerleridir. Yoksa gün içindeki değerlerde 1 Doların 80 Ruble’ye kadar geldiği oldu.) Rusya Merkez Bankası bu hafta içinde önce faizi yüzde 10,5’tan yüzde 17’ye çıkardı, ardından da döviz rezervlerinden döviz satarak piyasaya müdahale etmeye başladı. Bu hamle sonunda Ruble bir miktar toparlandıysa da (ben yazımı yazarken 1 USD = 65,8 Ruble olmuştu) henüz toparlanmaktan oldukça uzak görünüyor.
Aşağıdaki grafik Haziran ayından bu yana Dolar Ruble paritesindeki gelişmeyi ay sonları itibariyle gösteriyor.
Grafikte aşağıya doğru dönüş noktası Rusya Merkez Bankasının rezervlerinden piyasaya döviz satışına başlamasıyla oluşan durumu gösteriyor.
Türkiye Ekonomisiyle Karşılaştırma
Rusya ekonomisini gözümüzde canlandırabilmemiz için Türkiye ekonomisinin büyüklükleriyle karşılaştıralım
(Kaynak: The Economist ve IMF, WEO.)
| 2014 | Türkiye | Rusya | Açıklama |
| GSYH (milyar USD | 820 | 2.097 | 2013 |
| Büyüme (%) | 3,0 | 0,6 | 9 aylık verilere göre 2014 yıllık Tahmin |
| İşsizlik (%) | 10,5 | 5,1 | TÜR Eylül, RUS Ekim 2014 |
| Enflasyon (%) | 9,2 | 9,1 | Kasım 2014 |
| Bütçe Dengesi (%) | -1,4 | 0,4 | Yıllık tahmin |
| Cari Denge (%) | -5,6 | 2,9 | Son verilere göre yıllık tahmin |
| Rezervler (milyar USD) | 132 | 419 | TÜR Aralık, RUS Kasım 2014 |
| CDS Primi | 214 | 552 | 15 Aralık 2014 |
| Kredi Notu (Moody’s) | Baa3 negatif | Baa2 Negatif | 17 Aralık 2014 |
Türkiye’nin 2,5 katı büyüklükte ve doğal kaynak zengini olan Rusya, ambargodan ve petrol fiyatlarındaki düşüşten sonra ciddi sorunlarla karşılaşmaya başladı. Her ne kadar ekonomik görünümü şimdilik iyi ve rezervleri yüksek görünse de bir süre sonra ekonomik zorlukların artması kaçınılmaz görünüyor. Özellikle Ruble’deki değer kaybı Rusya ekonomisini çok etkiliyor. Ekonomik ambargonun devam etmesi ve petrol fiyatındaki düşüşün bu düzeyde kalması halinde bütçe fazlası ve cari fazlanın kısa sürede erimesi kaçınılmaz.
Aşağıdaki grafik, Fed’in 2013 Mayıs ayında tahvil alımını azaltma yönünde yaptığı ilk açıklamadan bu yana Rusya ve Türkiye’nin CDS primlerindeki gelişmeyi gösteriyor.
Rusya’nın riskleri 2014 yılının ortalarına kadar Türkiye risklerinin altında kalmış iken Rusya’nın Kırım’a müdahalesi sonrasında işler tersine dönmüş ve Rusya riski Türkiye riskini aşmış. Grafikte son dönemde yaşanan artış da petrol fiyatlarındaki hızlı düşüşün etkisini ortaya koyuyor.
Rusya – Türkiye Ekonomik İlişkileri Nasıl Etkilenir?
Rusya ile Türkiye arasında toplam 30 milyar doların üzerinde (2013 yılı toplamı 32 milyar dolar) dışticaret ilişkisi bulunuyor. Türkiye’nin ihracatı yaklaşık 7 milyar dolar, ithalatı ise yaklaşık 25 milyar dolar. Türkiye, Rusya’ya gıda maddeleri tekstil ve konfeksiyon ürünleri, deri, kürk, makine ve teçhizat, otomobil ihraç ediyor, Rusya’dan petrol, doğal gaz, kömür, makine aksam ve parçaları, demir çelik, kimyasallar ve gübre ithal ediyor. Türkiye’ye gelen turistler içinde Ruslar 4,3 milyon kişiyle Almanlardan sonra ikinci sırada yer alıyorlar. Türk şirketlerinin Rusya’da 5 milyar doların üzerinde yatırımı bulunuyor.
Türkiye, ekonomik ambargoya katılmadığı için Rusya ile ekonomik ilişkileri aksamadan devam ediyor. Hatta ekonomik ambargoda yer almadığı için Türkiye lehine bazı gelişmeler olması da bekleniyor. Bunlar arasında doğal gaz fiyatında indirim, Rusya’nın Avrupalı ülkelerden aldığı bazı malları Türkiye’den alması gibi gelişmeler en fazla olması beklenenler. Ayrıca ilk bakışta Rusya’dan kaçan yabancı sermayenin Türkiye’ye gelmesi de söz konusu olabilir gibi görünüyor. Ne var ki kısa dönemde doğru görünen bu gelişmeler dönem uzadıkça avantaj olmaktan çıkabiliyor. Rusya’nın komşumuz olması bizi de riskli konuma düşürebiliyor. O nedenle Rusya’nın sıkıntıya düşmesinden elde edilebilecek gibi görünen yararlardan çok, normal duruma dönmesi bizim lehimize olabilir.
Rusya’nın Dezavantajları ve Kozları
Rusya ekonomisini sıkıntıya sokan durumu ve gelişmeleri sıralayalım: (1) Ekonomi büyük ölçüde petrol ve doğal gaz gibi iki doğal kaynağa dayalı bulunuyor. Bu kaynaklardan elde edilen gelirlerde düşme yaşandığında ekonomi büyük darbe alabiliyor. Son dönemde yaşanan petrol fiyatı düşüşleri bunu açık bir şekilde gösterdi. (2) Ekonomik ambargo, Rusya ekonomisine darbe vurmaya devam ediyor. Şimdiye kadar sergilenen tutumlar ne Rusya’nın pes edeceğine ne de ABD ve AB’nin ambargoyu kaldırabileceğine ilişkin bir gelişmeye işaret etmiyor. (3) Putin ve Rusya bütünleşmiş görünüyor. Putin’in hatalı davrandığını kabul etmesi ya da Rus halkının Putin’i hatalı bulup onu göndermesi pek olası görünmüyor. Bu durumda ambargonun kalkması gündeme alınabilecek bir seçenek olmaktan uzaklaşıyor.
Şimdi de Rusya ekonomisinin kozlarını sıralayalım: (1) Rusya Merkez Bankası’nın elindeki döviz ve altın rezervlerinin miktarı oldukça yüksek (TCMB’nin rezervleri GSYH’mızın yüzde 16’sı, Rusya Merkez Bankası’nın rezervleri GSYH’sının yüzde 20’si.) Dolayısıyla bu rezervleri kullanarak zor günleri aşabilir. (2) Bugünlerde fiyatı düşmüş de olsa ileride yeniden artacağını düşünürsek Rusya’nın elindeki zengin petrol ve doğal gaz kaynaklarının, konjonktürün yön değiştirdiği noktadan başlayarak ekonomiye canlanma katacağını tahmin etmek zor olmasa gerek. Bu da Rusya’nın bugünkü zorluklara direncini artırıyor. (3) Avrupa’ya doğalgaz sağlayan Rusya’nın, ekonomik ambargonun devamı halinde, kış ortasında doğal gazı azaltarak Avrupa’yı ciddi sıkıntıya sokması uzak da olsa olasılıklar içinde bulunuyor ve bu olasılık Rusya’ya güç veriyor. (4) Rusya’nın elinde nükleer güç var. Soğuk savaşın en önemli kaynağı olan nükleer gücün, köşeye sıkıştığında, Rusya tarafından yeniden bir tehdit aracı olarak ortaya çıkarılması da olasılıklar içinde bulunuyor.
Bu yazıyı yazdığım an itibariyle dünya nefesini tutmuş iki gelişmeyi izliyor: (1) Fed, faiz konusunda ne karar alacak ya da ne gibi bir açıklama yapacak? (2) Rusya’da neler olacak, ne gibi sıkıntı ve yükler doğacak?