Utku Altunöz – 20.11.2014
Değerli Para & Borsa takipçilerim.
Bu yazımda son zamanlarda ismini çokça duyduğum bir X şirketinden takipçilerime, öğrencilerime ve dostlarıma gelen sisteme katılıp yüksek kazanç sağlamak istemez misiniz ? davetleri ile gündeme gelen PONZİ oyununu anlatma gerekliliği hissettim. Ponzi kavramının isim babası, 1882-1949 yılları arasında yaşamış ve ABD tarihinin en büyük dolandırıcılarından biri olmayı başarmış İtalyan asıllı göçmen Charles Ponzidir. Resimde de izleyebileceğiniz Ponzi, geliştirdiği sistemle birçok kişiyei dolandırmak suretiyle finans literatürüne adını yazdırmıştır. Daha sonra büyük post keynesyen iktisatçı Hyman Minsky de, finansal kırılganlık teorisi tezinde ponzi finansman olayına atıfta bulunmuştur. Ponzi oyununun sık rastlanılan şekli saadet zincirleridir. Bir Ponzi Oyununun nasıl işlediğini şu şekilde anlatabiliriz. Onur Kavak’ın muhteşem anlatımından sizlere olduğu gibi aktarıyorum.
Saadet zincirlerindeki mantık şu şekilde işliyor:
- Sisteme giriş sağlıyorsunuz. Sisteme girerken belli bir para karşılığı giriyorsunuz. Bu para karşılığı bazen size hiçbir şey verilmezken bazen de “satışınızı yapabileceğiniz” uyduruk bir ürün veriliyor. Amaç olaya yasal kılıf hazırlamak.
- Sisteme girdikten sonra yatırdığınız parayı çıkarmak için 3 kişi (yerine göre 6) bulup onları da sisteme sokmanız salık veriliyor. Size verilen uyduruk ürünü “satarak” sisteme soktuğunuz gibi, “uyduruk ürün” olmadan da sisteme sokabiliyorsunuz, bunlar her sistemde ufak farklılıklarla kendini belli ediyor. Eğer üç kişi bulamazsanız yatırdığınız parayı alamıyorsunuz. Bu üç kişi ise sizin altınızda oluyor. Piramit sistemi gibi düşünün, ilk giren üstlerde, son giren altlarda oluyor. Alttaki şekil size bir fikir verecektir.
- Yakın çevrenizde üç kişi bulup türlü türlü laflarla kandırarak sisteme sokuyorsunuz ve yatırdığınız para çıkıyor. Bazen paranın tamamı size geri dönmüyor ama her türlü sisteme üç kişi soktuğunuzda bir şekilde o paranın geri gelmesi kolaylaşıyor.
- Çünkü bu üç kişinin de yatırdığı para piramit sisteminde üstlere dağıtılıyor. O üç kişi de kendi yatırdıkları parayı çıkartmak istedileri için onlar da yana yakıla 3 kişi (kurban) arayacaklar ve sisteme sokmaya çalışacaklar. Saadet zinciri mantığı burada yatıyor, sizin soktuğunuz üç kişi, onların soktuğu 9 kişi, böyle böyle piramit sistemi mükemmel biçimde oluşturuluyor.
- Sisteme yeni kişiler girip piramit dikey genişledikçe üstlere dağıtılan para o derece artıyor. En üstteki kişi aşırı zenginleşirken, alttakiler de orantılı olarak zenginleşiyorlar. En bilinen örneklerinden biri Titan Saadet Zinciri.
Türkiye’nin en bilinen ponzi oyunu TİTANLAR
Sistemin Türkiye’de adını duyurması Kenan Şeranoğlu adlı kişinin kurmuş olduğu Titan zincirine dayanır. Titan saadet zinciri” vasıtasıyla binlerce kişiden 70 milyon mark toplayan Kenan Şeranoğlu, sistemi şu şekilde işletiyordu. Titan toplantılarına davetle gidiliyordu. Konuyu ‘Titan üyeleri dışında hiç kimseyle konuşmayacağınıza, aksi takdirde 5 bin markı ödemeyi kabul ettiğinizi’ belirten bir gizlilik belgesi imzalanıyordu. 2 bin 450 mark ödeyerek Titan’a dahil olunuyordu. İlk iki üyeyi götüren kişi lider konumuna yükseliyor ve götürdüğü üyelerden 300’er mark alıyordu. Üçüncü kişiyi sisteme üye yaptığında grup lideri olan kişi 1000 mark kazanıyordu. Ayrıca liderin getirdiği her üye için 700 mark alınıyordu. Yatırılan paranın 50 markı Titan’a gidiyordu.
Kıymetli takipçilerim. Borsa vb. Oyunlar toplamları sıfır olan (sum zero game) oyunlardır. Ama Ponzi oyununda toplamları hiçbir zaman sıfır olmaz. Sisteme para girişinde herkez kazanırken, musluk kapanınca üzülen hepimiz oluruz.
Bol kazançlı günler dileklerimle…
Yrd. Doç. Dr. Utku Altunöz
E-mail: utkual@hotmail.com
https://twitter.com/utkualtunoz