1907 yılında Royal Dutch Petroleum ve Shell Transport operasyonlarını birleştirdiler.
Yeni kurulan şirketten Royal %60 Shell %40 pay aldı. Hem Royal Dutch hem Shell borsada işlem görüyordu. Her iki hissenin borsa fiyatlarının 1,5x çarpandan işlem görmesi gerekirken yıllarca bu oran piyasada görülemedi. Peki neden piyasa bazen rasyonel bir adım izlemez?
Davranışsal Finans bu tür anomalileri farklı teorilerle açıklamaya çalıştı;
1-Yatırımcıların peşin hazza duydukları ilgi nedeniyle uzak vadeli planlamaları ve büyüme hikayelerini dikkate almayıp daha hazırcı bakışla kısa vadeli kar beklentilerini fiyatlaması (forecasting error)
2-Yatırımcıların tahminlerinde kendi beklentilerine yeteneklerine göre fazla güvenmeleri (overconfidence)
3-Yatırmcılaradaki muhafazakar bakış açısı ile şirketlere ilk halka arzda verdiği not derecelerini yeni bilgi girişine göre ön yargıları nedeniyle güncelleyememeleri (Conservatism)
4-Yüksek piyasa değerine sahip (Blue Chip) şirket hisseleri alındığında ve bu hisselerde kayıplar meydana geldiğinde yatırımcıların bunu kötü şansa verebilmeleri ve daha az pişmanlık kaynaklı acı yaşamalarına rağmen aynı değer kaybını düşük piyasa değerine sahip (small-cap) şirket hisselerinde yaşadıklarında kötü şanstan ziyade kötü tercihe ve kendi tercihlerindeki hatalara vermesi sonucu daha çok pişmanlık kaynaklı acı çekmeleri (regret avoidance). Bu duyguyu daha az yaşamak için görece düşük piyasa değerine sahip hisselere daha fazla iskonto uygulama gereği duymaları.
5-Hisseler %1 değer kazandığında yatırımcıya verdiği hazzın %1 değer kaybettiğinde yatırımcıdan aldığı hazdan mutlak değer olarak daha az olması. (Prospect theory) Bu durum yanlış fiyatlamalara, daha az risk almaya ve doğruyu görmeye duygusal anlamda engel olabilir.
6-Ayrıca yatırımcı lehine varlıkları yöneten Brokerların zaman kısıtlaması ile karşı karşıya kalması da irrasyonel olsa da fiyatlamalarda sapmalara sebep olabilmektedir.
7-Fiyatlama çoğu kez görüntüden etkilenir. Daha önce 100 TL olduğunu duyduğumuz ve önemsemediğimiz bir elbiseyi indirimli fiyatının 100 TL olduğunu duyduğumuzda bakış açımızın değişmesi de fiyatlamada insan psikolojisinin oldukça öönemli olduğunu göstermektedir. Bahar ödnemlerinde endeksler daha alıcılı bir seyir izlerken Pazartesi günleri istatistiki olarak anlamlı seviyede satışlar gözlemlenebilmektedir.
8-Kara pazartesinde de 2000 başindaki internet balonunda da pahali olduğunu bildikleri halde yatırımcıları piyasadan mal almaya iten dürtü kibirdi. İrrasyonelitenin temelinde aslinda gizli bir kibir bulunmaktaydi. Kaçınılmaz son gelmeden kendisinden daha ahmak başka bir yatırımcıya eldeki pozisyonun boşaltılacaği bir kibir.
Dr. Halil Arslan