Piyasa faiz oranı tanımı
Para piyasasında, para arzı ve para talebinin etkileşimine göre belirlenen ve mevduatlar ile diğer yatırımlar için ödenen faiz oranıdır.
Piyasa faiz çeşitleri
Mevduat Faizi
Bankalarda mevduat hesabı açtırıp da bu hesaba para yatırıldığında karşılığında elde edilecek olan faizin adı mevduat faizidir. Vadelerine göre sınıflandırırsak iki türlü mevduat vardır: Vadesiz mevduat, vadeli mevduat. Bankalar ilkine faiz vermiyor, ikincisine ise miktara ve vadeye göre değişen oranlarda faiz veriyorlar. Türkiye’de vadeli mevduatın ağırlığı (toplam mevduatın 2/3’ü) ortalama 1-3 ay arası vadede toplanmış bulunuyor. Bu aralıkta vadeler için de günümüzdeki faiz ortalama olarak oranı yıllık % 17 dolayındadır. Bu faiz nominal faizdir (görünürdeki faiz.) 6 aya kadar vadeli mevduat hesabından elde edilen faizden % 15 gelir vergisi stopajı yapılıyor. Bu durumda Türkiye’deki mevduatın çoğunun 1 – 3 ay vadeli yatırıldığını dikkate alırsak net nominal faiz oranının yaklaşık olarak % 14,5’e denk geldiğini görebiliriz. Bunların dışında bankalar ticari mevduat adı altında kurumlardan da mevduat kabul eder ve faiz öderler.
Kredi Faizi
Bankaların bireysel ve kurumsal müşterilerine açtıkları kredilere uyguladıkları faizlere kredi faizi deniyor. Bankaların çeşitli adlar altında farklı kesimlere açtığı krediler söz konusudur. Bunları; kurumsal/ticari krediler, kobi kredileri ve bireysel krediler (tüketici kredileri ve kredi kartları) olarak sınıflandırmak mümkün. Tüketici kredileri de başlıca taşıt kredileri, konut kredileri ve diğer krediler olarak üçe ayrılıyor. Kredilerin her birinin faiz oranı farklıdır. Bugün için tüketici kredilerinde ortalama olarak % 1,6 dolayında aylık ortalama faiz söz konusu. Ticari faiz oranları ise kurumlara göre farklı oranlar taşıyor. Bununla birlikte kredi faizleri için ortalama % 20 oranını alabiliriz.
DİBS Faizleri
Hazine, kamu kesimi açıklarını kapatmak ve geçmiş yıllardan gelen anapara ve faiz borçlarını ödeyebilmek için iç ve dış borçlanma yapar. İç borçlanmayı Devlet Tahvili (vadesi 1 yıl ve daha uzun kâğıtlar) ya da Hazine Bonosu (vadesi 1 yıldan kısa kâğıtlar) ile yapıyor. Bu borçlanma kâğıtlarının hepsine Devlet İç Borçlanma Senetleri (DİBS) adı veriliyor. Hazine iç borçlanmayı ağırlıklı olarak ihale yöntemiyle yapıyor ve faiz de bu ihalelerde belirleniyor. Hazinenin iç borçlanma ihalelerinde belirlenen faize DİBS faizi ya da Hazine Faizi adı veriliyor. DİBS’leri birinci elden bankalar, ihaleye girerek alıyorlar. Bankalar daha sonra bu kâğıtların bir bölümünü piyasada satıyorlar, böylece piyasada DİBS için bir ikinci el fiyatı ve faizi oluşuyor.
Gösterge faiz
Vadesi 2 yıl olan, 3 veya 6 ayda bir kupon ödemeli, alım satım olarak çok işlem gören Devlet Tahvilinin ikincil piyasadaki faizine Gösterge Faiz deniyor. Bugün için 2 yıllık gösterge faiz % 19,1’dir. Bu faiz, pek çok işlem için referans olarak alındığı için adına gösterge faiz deniyor. Birçok ülkede gösterge faiz olarak 10 yıllık devlet tahvili faizleri alınıyor. Bizde 10 yıllık Devlet Tahvili faizi bu faiz bugün itibariyle % 16,2’dir.
Özel Kesim Tahvil Faizleri
Özel kesim Tahvilleri banka ya da anonim şirketler tarafından finansman sağlamak amacıyla, Türk Lirası üzerinden ihraç edilen, 1 yıl ve daha uzun vadeli borçlanma senetleridir. Bunların faizleri de çıkaran şirketin finansal durumuna, piyasa değerine göre farklılıklar gösteriyor.