Mahfi Eğilmez – 29.01.2018
2014 yılının sonunda yayınladığım ‘Petrol, Dolar, Fed, 2015’ başlıklı yazıda şöyle yazmışım: “Şimdi herkes gelecek yılın hesabını 60 – 70 USD / Varil aralığını esas alan fiyat tahminleriyle yapıyor. Oysa daha Ekim ayının ikinci yarısında 2015 yılı hesapları 100 USD / Varil ortalama fiyat üzerinden yapılmıştı. Bu gelişmenin cari açığımıza olumlu etkisi kabaca 15 – 16 milyar dolar arasında hesaplanıyor (petrol fiyatındaki her 10 dolarlık düşüş cari dengede kabaca 4,4 milyar dolarlık iyileşme getiriyor. Ortalama fiyatı 65 USD / Varil olarak alırsak 35 Dolarlık düşük fiyatın etkisi yaklaşık 15,5 milyar Dolar tutarında düşük fatura anlamına geliyor.)” http://www.mahfiegilmez.com/2014/12/once-petrol-fiyatlar-anormal-bicimde.html
O zaman petrol fiyatındaki her 10 Dolarlık düşüşün 4,4 milyar Dolarlık bir azalma yaratacağı hesaplaması resmi olarak açıklanmış bir hesaplamaydı. Bugün itibariyle bu hesaplamalara esas alınan Brent petrolün varili 70,4 Dolar. Yılsonu için fiyat tahminleri 80 USD / Varil olarak açıklanıyor. Eğer bu tahmin gerçekleşirse 2018 yılı Brent petrol fiyatı ortalaması yaklaşık olarak 75 USD / Varil dolayında olacak demektir.
Türkiye’nin Orta Vadeli Programında 2018 yılı için Brent petrolün varil fiyatı ortalama olarak 54,5 USD / Varil alınmış ve cari açık tahmini de buna göre 40 milyar Dolar olarak yapılmıştı.
Şimdi yukarıdaki verilere göre cari açık hesabını iyimser, kötümser ve bu ikisinin ortalamasını esas alan baz senaryo üzerinden yeniden yapalım ve Orta Vadeli Program (OVP) tahminiyle karşılaştırarak cari açığa gelebilecek ek yükü hesaplamaya çalışalım:
| Tahminler | 2018 ortalama | OVP’den Sapma | Öngörülen Cari Açık | Cari Açığa Ek Yük | Düzeltilmiş Cari Açık |
| USD / Varil | USD | Milyar USD | Milyar USD | Milyar USD | |
| OVP | 54,5 | 40,0 | |||
| İyimser | 70,0 | 15,5 | 6,8 | 46,8 | |
| Kötümser | 80,0 | 25,5 | 11,2 | 51,2 | |
| Ortalama | 75,0 | 20,5 | 9,02 | 49,0 |
Tabloya göre ortalama senaryonun gerçekleşmesi yani Brent petrolün 2018 yılında ortalama fiyatının 75 USD / Varil olması halinde cari açığa yaklaşık 9 milyar Dolarlık ek yük gelecek demektir.
Orta Vadeli Programda 2018 yılının GSYH tahmini 923 milyar Dolarak yer alıyor. Programda yer alan cari açık tahminini GSYH’ye böldüğümüzde (40 / 923 =) % 4,3 oranında bir cari açık çıkıyor. Buna karşılık yukarıda bulduğumuz cari açığı bu GSYH tahminine böldüğümüzde (49 / 923 =) % 5,3 oranında bir cari açık hesaplanıyor. Bu ortalama fiyat tahmini doğru çıkarsa petrol fiyatlarındaki artış cari açığı OVP’deki tahminden 1 puan yukarı taşıyacak demektir.
2014 Haziranında 111 Dolarlık düzeyden sonra düşüşe geçen petrol fiyatları 2015 yılından bu yana ortalama olarak 46 USD / Varil dolayında seyretti. Yukarıda yaptığımız hesapla bakarsak petrol fiyatının 3 yıl boyunca ortalama 46 Dolar dolayında kalmasının cari açığımıza yılda 15 milyar Dolar, 3 yılda yaklaşık 45 milyar Dolar olumlu katkı yapmış olduğu anlaşılıyor.
Buradaki kritik soru şudur: Biz bu 45 milyar Dolarlık katkıyı cari açığı düşürecek alanlarda mı yoksa artıracak alanlarda mı kullandık?