Mahfi Eğilmez – 05.01.2019
Hatırlayacaksınız bundan 3 – 4 ay öncesine kadar güncel konuların başında “Merkez Bankası’nın karşılıksız para bastığı, ortada gıcır gıcır yeni basılmış paraların dolaştığı ve bunun enflasyonu azdırdığı” iddiası geliyordu. Ben de bunun doğru olmadığını anlatan bir yazı yazmıştım.[i] Bu yazıda konuyu verilerle incelemiş ve şu sonuca ulaşmıştım: “Veriler üzerinden yaptığımız inceleme; Ramazan ve bayram nedeniyle yaşanan emisyon sıçraması (ki o da normale dönmeye başlamış bulunuyor) dışında son dönemde herhangi bir anomaliye işaret etmemektedir. Görünen tek anomali 2016 yılında büyümeden kopuk olarak gerçekleştirilmiş olan emisyon artışıdır. Onun da etkisi bir sonraki yılda yaşanan enflasyon artışına katkı olarak ortaya çıkmıştır.”
Şimdi yıl bittiğine göre konuyu sağlıklı olarak incelemek çok daha kolay olacak. Son üç yılda dolaşımdaki para miktarlarının nasıl bir değişim içinde olduğuna verileri karşılaştırmalı olarak gösterdiğimiz bir tablo eşliğinde bakalım[ii]. Aşağıdaki tablo çeşitli para arzı büyüklerinde bir yıldan ötekine ortaya çıkan artışları yıllık ortalama enflasyon oranlarını gösteriyor (Kaynak: TCMB, Haftalık Parasal ve Finansal İstatistikler ve TÜİK, TÜFE verileri.)
| Yıllar | Dolaşımdaki Para (M0) Artışı (%) | Enflasyon (ortalama) |
| 2016 | 21,1 | 7,8 |
| 2017 | 6,5 | 11,1 |
| 2018 | 3,6 | 16,2 |
Tabloya göre 2018 yılında dolaşımdaki para miktarı önceki yıl miktarına göre yalnızca yüzde 3,6 oranında artmış. Buna karşılık yıllık ortalama enflasyon artışı yüzde 16,2 olmuş.
Bu durumda önceki yazımda değindiğim emisyon artışının Ramazan ve bayram nedeniyle yaşanan yüksek nakit talebinin yarattığı geçici sıçramalar olduğu tespiti tümüyle doğru çıkmış oluyor. Demek ki bu geçici sıçramalara bakarak “Merkez Bankası’nın bastığı para miktarı artıyor ve o da enflasyonu artırıyor” diye bir yargıya varmak doğru değil. Yine aynı yazıda değindiğim gibi son yıllarda görünen en belirgin anomali 2016 yılında ortaya çıkan dolaşımdaki para arzı artışıdır (yüzde 8,5 oranındaki enflasyon artışına karşılık yüzde 21,2 oranındaki dolaşımdaki para artışı.) Onun da etkisi bir sonraki yılda yaşanan enflasyon artışına katkı olarak ortaya çıkmıştır.
Bu analizin iki sonucu var: (1) Merkez Bankası’nın 2018 yılında piyasaya sürdüğü yeni para miktarındaki artış (dolaşımdaki para artışı) yüzde 3,6 gibi oldukça düşük bir miktarda kalmış, dolayısıyla Merkez Bankası iddia edildiği gibi yüksek miktarda para basarak piyasaya sürmemiştir. (2) Dolaşımdaki para miktarı ya da sokak jargonuyla Merkez Bankası’nın bastığı paralar 2018’de yaşanan yüksek enflasyonun nedeni olmamıştır.
Enflasyonu azdıran etkenleri başka yerlerde aramak gerekir. Ki onların başında kurdaki yükseliş geliyor.
[i] http://www.mahfiegilmez.com/2018/07/merkez-bankas-para-m-basyor.html
[ii] Dolaşımdaki para Merkez bankası tarafından dolaşıma çıkarılmış banknotlarla (emisyon) Darphane tarafından basılmış madeni paraların toplamıdır. Bu tutar M0 olarak adlandırılır ve en dar para arzını gösterir.