Mahfi Eğilmez – 24.01.2016
Merkez Bankası’nın başarılı olup olmadığını ölçmenin yolu amacına ulaşmadaki başarısını ölçmekten geçiyor. Merkez Bankası’nın görevi nedir? Yasasına göre: ‘Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasının temel amacı fiyat istikrarını sağlamak ve sürdürmektir.’ Bu ifade Merkez Bankası’nın web sitesinde sağda en üst tarafta da yazılıdır. Öyleyse 2015 yılında Merkez Bankası’nın başarılı olup olmadığını ölçmek için bu amaca ulaşmak için ortaya koyduğu hedefe ve vardığı noktaya bakmamız gerekiyor.
| Hedef / Tahmin / Varsayım | 2015 Para ve Kur Politikasındaki Öngörü / Hedef | 2015 Yılı Sonucu / Durumu |
| Enflasyon hedefi | % 5 | % 8,81 |
| Kur etkileri | Azalacak | Arttı |
| Gıda fiyatları | Düşecek / normale dönecek | Düşmedi / normale dönmedi |
| Enflasyon / Dış şok ilişkisi | Enflasyondaki önemli düşüş dış şoklara karşı denge sağlayacak | Enflasyon düşmedi, dış şoklara karşı denge sağlanamadı |
Görüleceği gibi Merkez Bankasının 2015 yılına ilişkin olarak açıkladığı para ve kur politikasının varsayımları da hedefleri de tahminleri de tutmamış bulunuyor. Üstelik 2015 için hedef belirlenirken petrolün varil fiyatı 2015 yılı için 110 USD olarak tahmin edildiği halde bu fiyat tahminin yarısının altında kaldığı halde hedef tutmamıştır. Sonuçta Merkez Bankasının uyguladığı enflasyon hedeflemesine dayalı para ve kur politikasının başarısının ölçüleceği konu; uyguladığı para ve kur politikası aracılığıyla yılbaşında hedeflediği enflasyon oranına yılsonunda ne kadar yaklaştığı meselesidir. Son 5 yılda Merkez Bankasının uyguladığı para ve kur politikasıyla hedeflediği oranlara ne kadar yaklaşabildiğini aşağıdaki grafik ortaya koyuyor.
Grafikten net bir biçimde görüldüğü gibi Merkez Bankası, enflasyon hedefi olarak ortaya koyduğu hedeflerden uzak kalmıştır. Bu uzak kalış giderek daha da artmaktadır. Bir Merkez Bankası açısından en önemli konulardan birisi itibar meselesidir. Merkez Bankası yaptıklarıyla olduğu kadar açıklamalarıyla ve beklenti yönetimiyle de piyasaları yönlendirir. Bir Merkez Bankasının piyasalara sözünü dinletebilmesi, beklentilere yön verebilmesi geçmişte oluşturduğu itibarla doğru orantılıdır. Ne yazık ki TCMB ısrarla tutmayacak enflasyon hedefleri açıklamaya devam ederek itibar kaybına uğramış bulunuyor. Enflasyon hedefinin düşük belirlenmesinde siyasal iktidarın, ücret artışlarını vb düşük tutmak amacıyla yaptığı yönlendirmenin etkisi olduğunu kabul etsek bile bu durum Merkez Bankasının itibar kaybını azaltmaz, hatta aksine artırabilir.
Şimdi de 2016 yılı için açıklanan Para ve Kur Politikası Programında açıklanan tahminlere ve varsayımlara bakalım.
| Hedef / Tahmin / Varsayım | TCMB 2016 Para ve Kur Politikasındaki Öngörü / Hedef | Benim Tahminlerim |
| Enflasyon hedefi | % 5 (Tahmin % 6,5) | % 9,5 |
| Kur etkileri | İlk yarıda aynı kalacak sonra azalacak | İniş ve çıkışlar olacak ama genel olarak yükselecek |
| Gıda fiyatları | Düşecek / normale dönecek | Fazla değişmeyecek |
| Enflasyon / Dış şok ilişkisi | Enflasyondaki önemli düşüş, dış şoklara karşı denge sağlayacak | Enflasyondaki artış, dış şokları daha etkili hale getirecek |
Ortadaki sütun Merkez Bankası’nın 2016’ya ilişkin hedef ve tahminlerini, son sütun da benim 2016 yılına ilişkin para ve kur gelişimlerine ilişkin tahminlerimi gösteriyor.
Denilebilir ki “kimsenin tahmini tutmuyor, Merkez Bankası’nın ki de tutmadı.” Doğrudur bizim de tahminimiz tutmadı ama arada çok büyük bir fark var: Bizimki yalnızca bir tahmin. Yani bizler başkalarının yapacakları üzerine bir tahminde bulunuyoruz. Oysa Merkez Bankası’nın hedefini tutturmak için elinde para politikası araçları var. 20 metre ötede bir taşın üzerinde duran elmaya ok atan bir okçu düşünün. Bizler okçunun yayı ve oku tutuşuna, rüzgârın durumuna bakarak bir tahmin yapıyoruz. Ama sonuçta oku atan biz değiliz. Oysa Merkez Bankası oku atan kişi durumunda. Fark bu.