Sema Bekler – 21.07.2013
Merhaba değerli arkadaşlarım, bazı zamanlar oynadığımız hisseler hakkında küçük tüyolar almak isteriz ve çevreye kulak kabartırız. Kimi zaman şirketin batacağı haberleri kimi zaman da KAP’a bildirilmeden önce şirketin yapmak üzere olduğu yatırımlar hakkında kulağımıza çalınır bir takım sözler. Bu sözlere o kadar çok önem veririz ve o kadar çok inanırız ki… Bu sefer turnayı gözünden vuracağım der, kenarımızda köşemizde sakladığımız tüm birikimlerimizi de yatırırız o hisseye… Sonuç ne olur? Çoğu zaman hüsran… İşte bu duyduğumuz ve bizi bu hisseyi almaya yönlendiren itici güç manipülasyondur.
Manipülasyon, kişilerin haberi ve izni olmadan hileli yollarla yanlış yönlere sevk eden, kişilerin davranışlarını etkileyen, düşüncelerini değiştiren ve kanaatlerini farklı yönde kullanmalarını sağlayan yönlendirme uygulamalarına verilen addır. Manipülasyon borsada ise, iyi niyet taşımadan doğru olmayan haberler ve söylentilerle olmayan bir şeyi gerçekleşmiş gibi karşı tarafa lanse ederek hiçbir emek harcanmadan para kazanmayı ifade eder.
Borsada alım ve satımlarla doğal işleyişini sürdüren hisselerin piyasa fiyatları manipülasyonla birlikte yapay seviyeye getirilir. Bu durumda manipülasyon yapan kişi oldukça yüksek rant elde eder. Borsada rastladığımız en yaygın manipülasyon menkul alım satımlarıyla ilgili yalan yanlış söylemlerdir.
Piyasadaki yatırımcıları, ki bunlar genel de küçük yatırımcılardır, kandıran, yalan yanlış sözlerle göz boyayan, yatırımcının cebine göz diken ve hisse senedini satmaya ya da almaya teşvik eden kişilere manipülatör diyoruz. Bireysel olarak bu manipülatörleri duymazdan gelerek şeytanın dürtülerine dur dememiz mümkün. Ya peki, bir işletmenin faaliyet yapısını değiştirecek, finansal bilgilerini yanlış yorumlamamıza neden olacak bilanço üzerindeki oynamaları nasıl engelleyeceğiz?
Bilançolarda, yatırımcının işletme üzerindeki fikirlerini değiştirmek, şirketlerin risk potansiyelinin olumlu algılanmasına neden olmak ve işletmede her şeyin yolunda gittiğine dair yüksek performans sergilediğine vurgu yaparak, yatırımcının gözünde “işte bu” olmak için bir çok oyunlar dönüyor.
Manipülasyonlarla işletmeler, bilanço rakamlarını istedikleri gibi yönlendirebiliyorlar. Şöyle ki, bir şirket kar ettiğinde bilanço rakamlarıyla oynayarak ben zarar ettim diyebilir kamuoyuna ya da tam aksi olur, zarar eder ben kar ettim der…
Şirketlerin bilanço kalemleriyle oynamalarındaki asıl amaç, yatırımcının şirketin gidişatı hakkındaki algılarını olumluya çevirmektir. Şirketler piyasada yüksek kar beklentileri olduğunu hissettirirse, mevcut yatırımcılar hisse sayılarını arttırır ve yeni yatırımcıların da gözdesi olur. Arkadaşlar, bilirsiniz, klasik iktisatta meşhur bir kural vardır; “bir varlığın talebi arttıkça o varlığın fiyatı da artar.” Borsada da bir hissenin alıcısı çok olursa hisse senedinin de fiyatı o denli artar.
Şirketlerin bilanço kalemleri neden önemlidir? Bu kalemler yatırımcının, işletmelerin gelecekteki durumlarını tahmin ederek, borsada işlem gören hisselerinin fiyat tahmininde yol göstericidir. Bilanço kalemlerindeki oynamalarla şirketler kısa vadede hisse senetlerinin fiyatlarını etkilemeyi amaçlarlar. Manipule edilen hisselerde yatırımcının beklentileri de artar. Kar beklentisi taşıyan yatırımcı da hisse senedine normal değerinden daha fazla ödemeyi kabul eder. Çünkü yatırımcı yüksek karın, yüksek kar payı getireceği beklentisindedir. Hisse senedinin fiyatlarındaki artış, işletmelerin sermaye maliyetlerinde azalmaya neden olur.
İşletmeler böyle oyunlarla yatırımcıları kandırmaya çalışırken SPK manipülasyon konusundaki yaptırımlarını 107. maddesinde 2 yıldan 5 yıla kadar hapis, 5 bin günden 10 bin güne kadar da adli para cezası olarak belirtiyor. SPK ne kadar ceza verirse versin, manipüle etmek isteyen şirketler taşı gediğine koyuyor ve yatırımcının cebini hortumlamaya devam ediyor!