Mahfi Eğilmez – 22.05.2018
Son dönemde TL’nin özellikle Dolar ve Euro karşısında değer kaybında yaşanan hızlanmanın birçok nedeni var. Bunlardan bazısı bizim dışımızdaki nedenlerden kaynaklanıyor. Mesela Dolar Endeksi yükseliyor. Ayrıca Euro/Dolar paritesi de Dolar lehine değişiyor. Bu demektir ki Dolar, diğer paralara karşı değer kazanıyor. Bu değişimin etkisi diğer paralarda olduğu gibi TL’de de değer kaybı yaratıyor.
Buna ek olarak Türkiye’nin 2018 yılında (Şubat Aralık dönemi) yapması gereken dış borç geri ödemesi tutarı toplamda 93,5 milyar Dolar. Bu projeksiyona ilişkin tabloyu aşağıda sunuyorum (Kaynak: Hazine Müsteşarlığı, Türkiye Dış Borç Ödeme Projeksiyonları.)
| 2018 (Şubat-Aralık) | |
| GENEL TOPLAM | 93.501 |
| KAMU SEKTÖRÜ | 19.804 |
| ANAPARA | 15.181 |
| FAİZ | 4.623 |
| ÖZEL SEKTÖR | 73.697 |
| ANAPARA | 68.759 |
| FAİZ | 4.939 |
Bu tablodaki ödemelerin önemli bir bölümü Nisan ve Mayıs aylarında toplanıyor. Dolayısıyla bu dönemde yapılan döviz talebi bu dönemde kurları yükseltiyor.
Bir başka neden, kurların bu iki etki ile yükselmesinin yol açtığı ek talep artışları. Şubat ayı itibariyle reel kesimin (finans kuruluşları dışında kalan özel kesim kuruluşları) döviz açık pozisyonu toplamı 222,7 milyar Dolar. Kurların yükseldiğini gören reel kesim kuruluşları, kurlar daha fazla yükselmeden döviz alıp açık pozisyonlarını kapatmak istiyorlar. Böylece ortaya çıkan ek döviz talebi kurların daha da yükselmesine yol açıyor.
Benzer biçimde hane halkları da kurlardaki yükselmeyi görerek dövize talep yaratıyor ve kurların daha da yükselmesine neden oluyor. Eskiden hane halkları kurlar yükseldiğinde Merkez Bankası’nın faiz artıracağını ve dolayısıyla kurların daha fazla yükselmeyeceğini düşünürler, o aşamada ellerindeki dövizi satar ve bu kez kur düşüşüne yol açarlardı. Bu kez Merkez Bankası’nın faiz artırımı yoluyla müdahale etmemesi bu tür bir otomatik dengelemenin işlemesini de tıkıyor.
Bütün bu nedenlerle TL, dış değer kaybına uğruyor. Yılbaşından bugüne kadar değer kaybı yüzde 22’nin üzerine çıkmış bulunuyor. Bu, son yıllarda bu kadar kısa sürede yaşanmış en büyük değer kaybına işaret ediyor.
Merkez Bankası, bankaları, geç likidite penceresinden gecelik yüzde 13,5 faizle fonluyor. Piyasada 2 yıllık gösterge tahvilin faizi yüzde 17,05. Merkez Bankası faizi artırıp kuru düşürse yabancı fonların bir kısmı düşük kurdan dövizi alıp gidecekler, faizi artırmazsa, piyasada yüzde 17’yi aşmış faize karşılık bankaları yüzde 13,5 ile ucuza fonlamaya devam edecek.
Karar almakta geç kalmak çoğu kez böyle ‘iki arada bir derede kalmakla’ sonuçlanır.