Mahfi Eğilmez – 03.01.2019
Dünden itibaren gelişme yolundaki ülke paraları başlıca rezerv paralara karşı hızlı değer kaybı içine girdi. Brezilya’daki iktidar değişiminin yarattığı olumlu rüzgârın Brezilya Real’inin olumlu biçimde ayrışmasına yol açması dışında gelişme yolundaki ekonomilerin paraları hep birlikte değer kaybetti. Bu gelişmede özellikle Çin’in büyüme hızının daha da düşebileceği beklentisi ve bunu esas alan Apple’ın iphone’a yönelik talep daralmasını da gerekçe göstererek satış tahminlerini düşürmesi etkili oldu. Bu gelişmeler, dünya genelinde büyümede bir yavaşlama olacağı izlenimi doğurdu. Bu izlenim, piyasaları olumsuz etkiledi ve sonuç olarak gelişmekte olan ekonomilerin para birimleri değer kaybı yaşadı.
Aslında burada olumlu ve olumsuz durumların bir karması söz konusu. Dünyada bir yavaşlama ortaya çıkması Fed ve Avrupa Merkez Bankası’nın parasal sıkılaştırma konusunu yeniden düşünmesinin ve örneğin faiz artışları konusunda acele etmemesinin yolunu açacak. Bu durum gelişmekte olan ekonomilerin dış kaynağa ulaşmasında 2019’da karşılaşması beklenen sıkıntıların bir süre ertelenmesini sağlayacak. Bu açıdan bakıldığında gelişmekte olan ülke paraları açısından bu durumun olumlu görünmesi ve paralarının değer kazanması gerektiği düşünülebilir. Buna karşılık işin bir de olumsuz yönü var: Dünyada büyümenin yavaşlaması gelişmekte olan ekonomilerin ihracatında düşüşlere yol açacak ve Çin’den başlayarak krizin bu ülkelere bulaşmasına yol açabilecek. Yıllar önce yazdığım küresel krizin üçüncü aşaması[i] ortaya çıkarsa kriz çok uzun bir süreye yayılabilir. Şimdilik olumsuz yön ağır basıyor gibi görünüyor.
Dünyada bunlar olurken TL, öteki paralara göre olumsuz ayrışarak en fazla değer kaybeden para oldu. Bugün öğlen saatleri itibarıyla durum aşağıdaki tabloda gösterildiği gibiydi.
| USD Karşısında Paralar | |||||||
| 1 | 2 | 3 | 4 (2 vs 1) | 5 (3 vs 2) | 6 | 7 | |
| 2017 | 2018 | 3.01.2019 | Değişim % | Değişim % | Enflasyon | MB Faizi | |
| Brezilya (Real) | 3,3125 | 3,8812 | 3,7868 | 17,2 | -2,4 | 4,05 | 6,50 |
| Endonezya (Rupiah) | 13,5550 | 14,3900 | 14,4565 | 6,2 | 0,5 | 3,13 | 6,00 |
| Hindistan (Rupee) | 63,8725 | 69,7675 | 70,4100 | 9,2 | 0,9 | 2,33 | 6,50 |
| G. Afrika (Rand) | 12,3828 | 14,3467 | 14,5444 | 15,9 | 1,4 | 5,20 | 6,75 |
| Türkiye (TL) | 3,7872 | 5,2894 | 5,4346 | 39,7 | 2,7 | 20,30 | 24,00 |
| Türkiye Dışı Ortalama | 12,1 | 0,1 | 3,68 | 6,44 | |||
Tablodan görüleceği gibi TL, öteki ülke paralarına göre negatif ayrışma yaşamış bulunuyor. Brezilya’daki olumlu ayrışmayı bir yana bırakırsak Türk Lirasının da öteki paralar kadar değer kaybına uğraması gerekirdi. Demek ki Türkiye’ye özgü farklı bir şeyler var ki TL’de böyle bir negatif ayrışma söz konusu oldu. Bunun ne olduğu açık: Herkesin tahmin edeceği gibi enflasyonda iki aydır yaşanan düşüşler nedeniyle faizlerin düşürülmesi konusunun yine gündeme gelmiş olması. Merkez Bankası’nın farklı bir nedenle yapacağı olağanüstü genel kurul toplantısı da bu döneme denk gelince bu konudaki kuşkular arttı. Piyasa, enflasyonda kalıcı düşüş görülmeden ya da bir başka ifadeyle düşüş kalıcı hale gelmeden yapılacak faiz indirimlerinin yarardan çok zarar getireceğini düşünüyor ve o nedenle bu tür bir eylem yapılabileceği endişesiyle dövize talep yaratıyor.
[i] http://www.radikal.com.tr/yazarlar/mahfi-egilmez/en-kotusu-ucuncu-asama-olacak-1063359/