Kur mu Yanlış Fiyat mı?

Mahfi Eğilmez – 26.01.2014

Çok bilinen, çok kullanılan bir reel kur ölçüsü var: The Economist Dergisinin ünlü Big Mac endeksi. Dünyanın her yerinde aynı içerik ve standartta üretildiği için normal koşullarda fiyatının her yerde aynı olması gereken bir ürün. Ölçü olarak da ürünün orijinal üretim yeri olan ABD’deki fiyatı esas alınıyor. ABD’nin çeşitli eyaletlerinde koşullar ve satış vergileri farklı olduğu için fiyat farklılıkları söz konusu olabiliyor. O nedenle Big Mac’in 5 eyaletteki satış fiyatlarının ortalaması alınarak ABD için ortalama satış fiyatı hesaplanıyor.

The Economist Dergisine göre 23 Ocak 2014’de Big Mac fiyatı 4,62 USD. Türkiye’de ise Big Mac 8,50 TL’ye satılıyor. Temmuz 2013’de Big Mac’in ABD’deki satış fiyatı 4,34 USD, Türkiye’deki satış fiyatı ise 8,50 TL idi. Bu durumda 2013 yılı Temmuz ayından bu yana ABD’de Big Mac’in fiyatı yüzde 6,5 oranında arttığı halde Türkiye’de sabit kalmış görünüyor. Türkiye’deki enflasyon (yüzde 7,5) ABD’deki enflasyonun (yüzde 1,5) 5 katı üzerinde olduğuna göre bu işte bir tuhaflık var demektir.

Reel döviz kurunu en basit olarak ürünün Türkiye’deki satış fiyatını, karşılaştırmaya esas alınan ABD’deki satış fiyatına bölerek bulabiliriz.

Aşağıdaki tablo The Economist’in Temmuz 2013 itibariyle gösterdiği Big Mac fiyatları üzerinden giderek yapılan reel kur ve nominal kur hesaplarını gösteriyor:

Bu tablo bize Temmuz 2013 itibariyle TL’nin USD’ye karşı değerinin olması gerekenin yaklaşık olarak yüzde 5 altında olduğunu gösteriyor.

Aşağıdaki tablo The Economist’in 23 Ocak 2013’deki Big Mac hesabını 26 Ocak tarihine güncelleştirerek yaptığım reel kur ve nominal kur hesaplarını gösteriyor:

Bu tablo bize 23 Ocak 2014 itibariyle TL’nin USD’ye karşı değerinin olması gerekenin yüzde 27 üzerinde olduğunu gösteriyor. Nominal ve reel kurun eşitlendiği noktada Big Mac fiyatının Türkiye’de 10,75 TL olması gerekiyor.

Big Mac fiyatı, Temmuz 2013’den bu yana yüzde 1,5 enflasyon yaşayan ABD’de yüzde 5 oranında artarken, yüzde 7,5 enflasyon yaşayan Türkiye’de artmadan nasıl kalabiliyor? 4 olasılık söz konusu olabilir: (1) Big Mac Türkiye’de promosyon yapıyor ve fiyatı düşük tutuyor, (2) Big Mac talebi Türkiye’de yüksek değil o nedenle kardan zararı hatta doğrudan zararı sineye çekerek fiyatı artırmıyor, (3) Şirket, diğer ürünlerin fiyatını artırıp Big Mac fiyatını sabit tutuyor, (4) Fiyat artışı kapıda.

Özetle şunu söyleyebilirim: Bugün itibariyle burada ya fiyat yanlış ya da kur.