Mahfi Eğilmez – 07.06.2018
Ekonomide, finanstan ödünç alınmış olan orta vadeyi saymazsak, iki farklı vade vardır: Kısa vade, uzun vade. Kısa vade sabitliklerin yaygın olduğu, değişkenliğin az olduğu bir süredir. Örneğin ekonomide firma maliyetleri kısa vadede sabit maliyetler ve değişken maliyetlerden oluşur. Sabit maliyetler; fabrika arsasının kirası, kullanılan kredinin faiz gider, işçi ücretleri gibi giderlerdir. Bunlar kısa vadede değişmediği için sabit maliyetleri oluşturur. Değişken maliyetler ise üretimde kullanılan girdilerin maliyetleridir. Mesela hammadde bedelleri değişken maliyetlerin bir örneğidir. Uzun vadede sabit maliyet diye bir kavram kalmaz, bütün maliyetler değişken maliyet halini alır.
Türkiye’nin ekonomik sorunlarının çözümü için belki yirmi yıldır yapısal reformları öneririm. Çünkü başka çıkış yoktur. Bu öneriyi her yaptığımda iki mesele çıkar karşıma. İlk mesele yapısal reformların ne olduğu sorusudur. Yapısal reformlarla ilgili sanırım en çok yazı yazan iktisatçı benim. O nedenle yeni bir yazı yazmak yerine bu yazıların linklerini aşağıda paylaşıyorum. 2000’den bu yana Türkiye’nin yaptığı iki tane yapısal reform var: Bankacılık reformu ve kamu mali disiplininin sağlanması. Yapılan bazı düzenlemeler yapısal reform olarak adlandırılsa da bu iki düzenleme dışındakiler yapısal reform değil. İkinci mesele zamanla ilgilidir. Yapısal reformların yapılması gerektiğini her söylediğimde “iyi de bu konular bugünden yarına olacak işler değil, kısa vadede ne yapılabilir onu söyleyin” derler. Ben de o “zaman faizi artırın” derim. Bu sefer “faizi artırmak kesin çözüm müdür?” diye sorarlar. Ben de “değildir, geçici çözümdür, zaman kazandırır, o arada yapısal reformlara başlamak gerekir” derim. Sonuçta genellikle biraz gecikmeli olarak faiz artırılır, geçici olarak sorunlar çözülmüş gibi olur ve yapısal reform söylemleri rafa kalkar.
Aslında tespit doğrudur. Yani yapısal reformlar kısa vadede çözüm getirmez. Hatta sıkıntıların artmasına bile yol açabilir. Bunların bir çözüm getirmesi ancak uzun vadede söz konusu olabilir. Ne var ki kısa vadede çözüm getireceği düşünülen hamleler de kalıcı çözüm getirmez. Mesela faiz artırımı böyledir. Kısa vadede sorunu çözer ama uzun vadede sürekli faiz artırarak devam etmek mümkün olmaz.
Uzun vadede sorunlarımızı çözmenin yolu zaman geçirmeden yapısal reformlara girişerek Türkiye ekonomisinin temellerini sağlamlaştırmaktır. Yapısal reformlar kısa vadede bir artı getirmeyebilir ama uzun vadede Türkiye’yi düzlüğe çıkaracak olan adımlar bunlardır.
“İyi de bunlar hep uzun vadeye yönelik çözümler” denildiğinde ben, bana ait bir sözü söylerim hep: “Kısa vadeler üst üste eklendiğinde uzun vade olur.” Bugün başlarsak 5 – 10 yıl sonra Türkiye’nin, birçok ekonomik sorununun kalıcı olarak çözümlenmiş olduğu bir yapıya ulaşmasını sağlayabiliriz.
10 yıl önce başlamış olsaydık bugün birçok sorunumuz olmayacaktı. Ve sürekli faiz artırmak zorunda da kalmayacaktık.
Yapısal Reform Yazılarım:
http://www.mahfiegilmez.com/2015/10/guncellenmis-yapsal-reformlar-rehberi.html
http://www.mahfiegilmez.com/2016/09/yapsal-reformlar-icin-somut-ornekler.html
http://www.mahfiegilmez.com/2015/07/yapsal-reformlar-nicin-kolay-yaplamaz.html
http://www.mahfiegilmez.com/2015/12/kimse-kusura-bakmasn-ama-bunlar-yapsal.html
http://www.mahfiegilmez.com/2016/09/turkiye-ekonomisinin-yapsal-sorunlar.html