Mahfi Eğilmez – 20.05.2017
ABD Dolarının 6 önemli ticaret ortağının paralarına karşı değerini ölçmeye yarayan ve 100 olduğunda bire bir değeri ifade eden Dolar Endeksi (DXY), ABD başkan seçimleri öncesinde 97 dolayında salınıyordu. Trump’ın başkan seçilmesi sonrasında harcamaların artırılacağı, vergilerin düşürüleceği, dolayısıyla ABD ekonomisinin canlanacağı ve Fed’in de faizleri yükselteceği beklentisinin artmasıyla birlikte Dolar Endeksi yükselerek 104 düzeyine kadar geldi. O sıralarda Euro / Dolar paritesi 1,04 düzeyine kadar düşmüştü. Ardından Trump’ın dediklerini hayata geçirmekte güçlüklerle karşılaşması sonucunda endeks düşüşe geçti. Bir ara Fed beklentileriyle yeniden yükselen endeks son dönemde tekrar düşüşe geçerek seçim öncesindeki 97 dolaylarına geri geldi. Euro / Dolar paritesi de 1,12’ye yükseldi.
Aşağıdaki grafik Dolar Endeksinin ABD başkan seçimlerinden bugüne kadarki gelişimini gösteriyor.
Doların bu şekildeki seyri dünya paralarının durumunun da sürekli değişmesine yol açtı. Doların değer kazanmasıyla birlikte ülkelerin paraları Dolara karşı hızla değer kaybetmeye yöneldi. Siyasal ve sosyal sorunlarının yoğunluğu ve özellikle de dışa bağımlı finansal yapıları nedeniyle kırılgan beşli olarak adlandırılan Brezilya, Endonezya, Güney Afrika, Hindistan ve Türkiye’nin para birimleri (Real, Rupiah, Rand, Rupi, TL) Dolar karşısında ciddi değer kayıpları yaşadı. 2017 yılbaşından itibaren Doların değer kaybetmeye yönelmesiyle birlikte bu para birimleri güçlenmeye başladılar. İçlerinde en az değer kazananı TL oldu.
Aşağıda yılbaşından 19 Mayıs 2017 gününe kadar kırılgan beşlinin para birimlerinde Dolara karşı yaşanan değişimlerin grafikleri yer alıyor. Bu üç grafik aynı gün içinde farklı zamanlarda yapılmış ölçüm sonuçlarını gösteriyor: Üstteki sabah, ortadaki öğlen, alttaki de akşam (kapanış) görünümü.
Bu dönem boyunca Dolara karşı sorunlu para birimlerinin başında TL geliyordu. Dolara karşı sorunlu görünen bir başka para birimi Rand idi. Güney Afrika’da Devlet Başkanının piyasa yanlısı olarak tanınan maliye bakanı başta olmak üzere kabinede değişiklik yapmasıyla başlayan piyasa kuşkuları nedeniyle Rand da değer kaybetmeye başlamıştı. Ne var ki Rand, ilerleyen günlerde toparlandı ve eksiye düşmeden yeniden yükselişe geçti. Hafta içinde Brezilya’da ortaya çıkan Devlet Başkanının karıştığı rüşvet yolsuzluğu sonucunda Real son 3 günde hızla değer kaybetti. Yukarıda yalnızca bir günün gelişimlerini gösteren grafiklerden de görüleceği gibi Real güne başlarken yılbaşından o ana kadar Dolara karşı yüzde 1,4 değer kaybıyla başlamıştı. Değer kaybı yaşayan paralardan ikincisi de TL idi. Yılbaşından bu yana Dolara karşı değer kaybeden TL, son dönemde bu kayıplarını oldukça azaltıp toparlanmaya başlamıştı.
Gün ortasına gelindiğinde Real, kayıplarını oldukça düşürmüş, TL toparlanmaya devam etmiş, Rand yükselişini sürdürmüş görünüyordu.
Gün biterken Real, bütün kayıplarını telafi etmiş, Rupiah ve Rand güne başladıkları duruma göre değerlenmiş, Rupi hiç değişim yaşamamıştı. Sabaha göre kaybını biraz telafi etmiş olsa da tek değer kaybeden TL olmuş görünüyordu.
Kırılgan Beşlinin para birimlerini ele alan grafikler üzerine yoğunlaşırsak şu sonuçlara varıyoruz: (1) Yılbaşından bugüne kadar kırılgan beşli içinde Dolara karşı değer kaybeden tek para birimi olarak TL kalmış görünüyor. (2) Yılbaşından bugüne kadar Dolara karşı en fazla değerlenen para birimi Rupi olmuş. (3) Yılbaşından bugüne kadar üç ülke siyasal sorunlar yaşamış bulunuyor: Türkiye’de referandum yapıldı, Güney Afrika’da hükümet değişti ve piyasa bunu hoş karşılamadı, Brezilya’da yolsuzluk iddiaları doruk noktaya ulaştı. Para birimlerinin durumuna bakılırsa bu üç ülkeden Güney Afrika ve Brezilya bu sorunların yarattığı sıkıntıları aşmış, Türkiye ise hala bu sorunları aşamamış görünüyor.