Mahfi Eğilmez – 11.01.2016
Ekim 2015’de açıklanan ve 2016 – 2018 arasındaki üç yılı kapsayan Orta Vadeli Plan (OVP), revize edilerek yeniden açıklandı. Ekim ayından bu yana o kadar fazla olay yaşandı ki bu revizyon kaçınılmaz olmuştu.
Belirsizliklerin tavan yaptığı bir ortamda 2017 ve 2018’e bakmayı çok da anlamlı bulmadığım için aşağıdaki tabloda hükümetin 2015 gerçekleşme tahminleriyle 2016 tahminlerini eski OVP ve revize OVP açısından ele alıp tartışmak istiyorum.
| Büyüklük | 2015 Ekim | 2015 Revize | 2016 Ekim | 2016 Revize |
| GSYH (Cari F. Milyar TL) | 1.928 | 1.963 | 2.141 | 2.207 |
| GSYH (Cari F. Milyar $) | 722 | 736 | ||
| GSYH (SAGP Milyar $) | 1.516 | 1.578 | 1.596 | 1.669 |
| Kişi Başına Gelir (GSYH, $) | 9.286 | 9.364 | ||
| Kişi Başına Gelir (SAGP, GSYH, $) | 19.506 | 20.298 | 20.313 | 21.240 |
| GSYH Büyümesi (%) | 3,0 | 4,0 | 4,0 | 4,5 |
| Enflasyon (Yılsonu, %) | 7,6 | 8,8 | 6,5 | 7,5 |
| Yatırım / GSY (%) | 19,8 | 19,9 | 21,0 | 20,3 |
| Tasarruf / GSYH (%) | 14,6 | 15,6 | 16,1 | 16,5 |
| İşsizlik (%) | 10,5 | 10,2 | 10,3 | 10,2 |
| İhracat (fob, milyar $) | 143,0 | 143,9 | 150,0 | 155,5 |
| İthalat (cif, milyar $) | 208,4 | 207,1 | 216,3 | 210,7 |
| Bütçe Dengesi / GSYH (%) | -1,3 | -1,5 | -0,7 | -1,2 |
| Cari Denge / GSYH (%) | -5,2 | -4,4 | -4,9 | -3,9 |
| Brent petrol ($/Varil) | 54,3 | 52,5 | 57,6 | 39,7 |
Tablodaki verileri değerlendirelim:
(1) Ekim ayında yayınlanan OVP’de cari fiyatlarla dolar cinsinden GSYH’ya ve kişi başına gelire yer verilmemiş, yalnızca satınalma gücü paritesine göre GSYH ve kişi başına gelire yer verilmişti. Bu durum, seriyi bozmuş, karşılaştırma yapmayı sıkıntıya sokmuştu. Bu yaklaşımın, doların TL karşısında değer kazanmasıyla 10 bin doların oldukça altına düşen kişi başına geliri gözlerden saklamaya dönük bir yaklaşım olduğunu vurgulayarak eleştirmiştim (http://www.mahfiegilmez.com/2015/10/orta-vadeli-program-ve-gercekler.html.)
Bu kez revize OVP’de cari fiyatlarla GSYH ve kişi başına gelire yer verilmiş ve bu hatadan dönülmüş bulunuluyor. Bu dönüş çok doğru olmuş.
(2) 2015 yılında GSYH’nın cari fiyatlarla 722 milyar dolara gerileyeceği tahmin ediliyor. 2013 yılında 823 milyar dolar olduğu göz önüne alındığında 2 yılda GSYH’mızın 101 milyar dolar (yüzde 14 oranında) azaldığı ortaya çıkıyor. Benzer bir durum kişi başına gelirde de söz konusu. 2013 yılında 10.822 dolar olan kişi başına gelirimiz 2 yılda 1.536 dolar (yüzde 17’den fazla) gerileyerek 9.286 dolara düşmüş bulunuyor. Kişi başına gelirde yaşanan bu gerileme Türkiye’nin orta gelir tuzağında daha da kötü bir duruma doğru gittiğini gösteriyor. Bu tabloya almamış olsam da OVP’ye göre GSYH’mızın 2013 düzeyine gelmesinin ancak 2018 yılında mümkün olacağının tahmin edildiğini belirteyim.
(3) 2016 yılı için büyüme tahmininin yüzde 4’den yüzde 4,5’e yükseltildiğini görüyoruz. Ben bunu en azından eldeki veriler çerçevesinde oldukça iyimser buluyorum.
(4) 2016 için iyimser bulduğum bir başka tahmin de enflasyon tahmini. Gerçi Ekim ayında açıklanan OVP tahminine göre biraz daha gerçekçi hale getirilmiş ve yüzde 7,5’a yükseltilmiş ama yine de iyimser. Çünkü asgari ücrete gelen yüzde 30’luk artış, emeklilere yapılan maaş artışı, talebi yukarı çekecek ve dolayısıyla fiyatları artıracak adımlar. Bu adımların enflasyonu en az 1 puan yukarı iteceğini düşünüyorum. Bunlara ek olarak yılbaşında, yönetilen ve yönlendirilen fiyatlarda ortaya çıkan artışların da (tütün ve alkollü içeceklere gelen zamlar, elektrik zammı vb) enflasyonu 0,5 puan etkileyeceğini hesaplıyorum. Fed’in yıl içinde faiz artırımlarına devam edeceği gerçeği karşısında kurun 2015 yılı sonunda geldiği düzey olan 2,92’den geri gitme olasılığı da görünmüyor. Yani kur artışının da fiyatları olumsuz etkilemesi olasılığı çok yüksek. Bu durumda enflasyonun 2015’de geldiği düzeyden geri gitmesi pek mümkün görünmüyor.
(5) Öte yandan aklıma şu soru takılıyor: 2016 yılı için yüzde 5 oranındaki enflasyon hedefini hükümetle birlikte koyduğuna ve hükümet enflasyon tahminini OVP aracılığıyla yüzde 7,5’a çıkardığına göre Merkez Bankası’nın da hedefi düzeltmesi gerekmez mi?
(6) İşsizlik oranlarını da iyimser buluyorum. Benim tahminim OVP’deki oranın en az 0,5 puan üstünde bir işsizlik oranıyla 2016 yılını tamamlayacağımız şeklinde.
(7) Bütçe dengesinin 2016 yılında Ekim ayındaki tahmine göre kötümser bir görünüm aldığını görüyoruz. Oysa ben böyle olmayacağını düşünüyorum. Devlet kendi cebinden çıkmayan asgari ücret artışından vergi ve sosyal güvenlik primi geliri elde ederek bütçe gelirlerini artıracak. Buna ek olarak gerek asgari ücret, gerek emekli maaşlarındaki artışın piyasada yaratacağı harcama artışının KDV ve ÖTV gelirlerini artırarak bütçeye olumlu katkı yapacağı kanısındayım.
(8) Brent petrol için öngörülen düşük fiyat ortalamasının cari açığı hızla düşürmesi normaldir. Buna karşılık büyüme oranının potansiyel büyüme oranına yaklaşacağının tahmin edildiği bir yılda cari açığın yüzde 4’ün altına gelmesini de beklemiyorum.
(9) OVP tablosunda dolar kuru tahmini yer almıyor. Bunu kendimiz hesaplayabiliriz. TL cinsinden cari fiyatlara GSYH 2.207 milyar TL ve dolar cinsinden de 736 milyar USD olduğuna göre yıllık ortalama Dolar kuru yaklaşık (2.2017 / 736 =) 3 TL (tam olarak 2,9986) olarak alınmış demektir. Kaba bir hesapla da yılsonu dolar kurunun 3,10 dolayında kabul edildiğini hesaplayabiliriz [(2,92 + 3,10) / 2]. Fed’in 3 veya 4 kez faiz artırımının beklendiği bir yılda bu kurlar nasıl olacak anlamak kolay değil.
Özetle söylemem gerekirse yeni OVP, 2016 yılını Türkiye için uçuşa geçiş yılı olarak ele almış. Açıkçası 2016 tahminlerimi açıkladığımda fazla mı iyimser baktığım sorusunu kendime sormuştum (http://www.mahfiegilmez.com/2015/12/2016-tahminlerim.html.) Ama revize OVP’ye bakınca bayağı bir kötümser kalmışım diye düşünmekten de kendimi alamadım.