HALKA ARZ KAVRAMI
Halka arz, sermaye piyasası araçlarının satın alınması için her türlü yoldan halka çağrıda bulunulmasını; halkın bir anonim ortaklığa katılmaya veya kurucu olmaya davet edilmesini; hisse senetlerinin borsalar veya teşkilatlanmış diğer piyasalarda devamlı işlem görmesini; Sermaye Piyasası Kanunu’na göre halka açık anonim ortaklıkların sermaye artırımları dolayısıyla paylarının veya hisse senetlerinin satışını ifade eder.
Ülkemizde faaliyet gösteren şirketlerin uymak zorunda oldukları kanunlara göre; halktan para toplamak isteyen şirketlerin herhangi bir şekilde hisse senedi, tahvil, kar-zarar ortaklığı belgesi veya bunlara benzer kıymetli evrak satmaları için, öncelikle söz konusu kıymetli evrakın Sermaye Piyasası Kurulu’nca kayda alınması, kayda alma tarih ve sayısının halktan para toplamak için yapılan ilanlarda belirtilmesi ve paraların aynı ilanda belirtilen şirket adına bir bankada açılmış bulunan özel hesaba yatırılması şarttır.
Bu çerçevede, tasarruf sahiplerinin mağdur olmamaları için, Sermaye Piyasası Kurulu tarafından onaylı Yeni Pay Alma İlanlarının veya Halka Arz İlanlarının yayımlanmasından sonra, söz konusu ilanlarda belirtilen banka şubelerine sermaye payları ile orantılı veya satın almak istedikleri hisse tutarında para yatırmaları gerekmektedir.
İZİNSİZ HALKA ARZ VE SONUÇLARI
Yukarıda da belirtildiği üzere ihraç veya halka arz olunacak sermaye piyasası araçlarının Kurul’a kaydettirilmesi zorunludur. Buna aykırı davranılması izinsiz halka arz fiilini teşkil etmektedir. Bu fiilin sonuçlarını şu şekilde saymak mümkündür:
Sermaye Piyasası Kanunu’na göre suç olup, Kurul tarafından yetkili Cumhuriyet Başsavcılığına suç duyurusu yapılacaktır.
Satılan hisse senetleri Kurul kaydına alınmadığı için, Kurul’un denetim ve gözetimi altında değildir.
İzinsiz halka arzlardan hisse senedi satın aldığını düşünen yatırımcıların hak kaybına uğramaları söz konusudur. Bu mağduriyetin kapsamını ise şöyle belirlemek mümkündür:
İzinsiz halka arzdan hisse senedi alan kişilerin zarara uğramaları halinde bu zararı karşılamak amacıyla oluşturulmuş bir fon vs. bulunmadığından mağdur olmaları kaçınılmazdır.
İzinsiz halka arzdan hisse senedi alan yatırımcıların, çoğu kez sadece bir makbuz verilmesi nedeniyle, ortak olduklarını belgeleyecekleri yasal bir belgeleri olmamaktadır. Bu nedenle ortaklık haklarını kullanmaları engellenmektedir.
İizinsiz halka arz yapan ortaklıkların çoğu kez ortak sayısını 250’nin üzerine çıkarmamak amacıyla yeni ortaklarını pay defterine kaydetmedikleri ve mevcut ortakların özel kayıtlarında izledikleri görülmektedir. Bunun bir sonucu olarak herhangi bir uyuşmazlıkta ortak olunduğunun ispatında zorluklar yaşanmaktadır.
Diğer yandan Kurul kaydındaki ortaklıkların belli oranda temettü dağıtımı zorunlu olmakla birlikte, yatırımcılara daha fazla temettü vereceklerini vaad ederek izinsiz şekilde hisse senedi satan ortaklıkları zorlayıcı bir hüküm bulunmamaktadır. Bu nedenle yüksek orandaki kar vaadine inanarak hisse senedi alan yatırımcıların hiç kar alamadığı durumlar ortaya çıkmaktadır.
İZİNSİZ HALKA ARZ FİİLİNİN CEZAİ SONUÇLARI
Sermaye Piyasası Kanunu uyarınca Kurul tarafından yapılan suç duyurusu üzerine açılacak ceza davası neticesinde sanıklara verilebilecek cezalar, yine Sermaye Piyasası Kanunu’nda düzenlenmiştir. Söz konusu cezalar, tablo halinde aşağıda verilmiştir:
TEMEL CEZA
2-5 yıl hapis ve 5.000 günden 10.000 güne kadar adli para cezası
ÖZEL AĞIRLAŞTIRICI NEDEN
Ağır para cezaları üst sınırla bağlı olmaksızın suçun işlenmesi suretiyle temin edilen menfaatin 3 katından az olamaz
TEKERRÜR HALİNDE
Verilen ceza yarı oranında artırılır
İZİNSİZ HALKA ARZ FİİLİNİN TESPİTİ ÜZERİNE KURULCA ALINABİLECEK TEDBİRLER
Yukarıda da bahsedildiği üzere izinsiz halka arz fiilinin tespiti üzerine Kurulumuzca Cumhuriyet Savcılıklarına suç duyurusunda bulunulabilmektedir.
Kurulca yapılan incelemelerde, Kurul’a tabi ortaklıkların menkul kıymetlerinin ikinci el piyasasının oluştuğu anlaşıldığı takdirde; Kurul’a bu ortaklıkların doğrudan ya da dolaylı ortak sayısını veya bilanço büyüklüğünü dikkate alarak, menkul kıymetlerine borsada işlem görme şartı getirme yetkisi 1999 sonunda yapılan Kanun değişikliği ile verilmiştir.
Kurul, kayıt yükümlülüğüne uyulmaksızın yapılan halka arz ve satış sonucu satılan kısmın karşılığı ve satışı yapılacak senetler için her türlü teminattan muaf olarak ihtiyatî tedbir ve ihtiyatî haciz istemeye, tedbir ve haciz tarihinden itibaren 6 ay içinde dava açmaya veya takip yapmaya yetkili kılınmıştır.
Kurul mevzuata aykırılıkları, masrafı ilgili anonim ortaklık, kişi, kuruluştan tahsil edilmek üzere kamuoyuna duyurmaya yetkilidir. Bu kapsamda Kurulca bazı şirketler hakkında yapılan duyurulara Kurul web sitesinin ” Basın Duyuruları” bölümünden ulaşmak mümkündür.
Öte yandan Kurul, denetimle görevlendirilenler tarafından istenecek defter, evrak, dosya, kayıt ve bilgi ihtiva eden diğer vasıtaların ibraz veya teslim edilmemesi halinde, gerektiğinde mahkemeye başvurarak, bunların ibraz veya tesliminin sağlanmasını talep etmeye yetkilidir (md. 46/f). Kurulca denetimle görevlendirilenlerce istenen belgelerin verilmemesi halinde ayrıca, Kurulun yazılı talebi üzerine mahkemeden alınacak arama kararı ile ihraççılar, sermaye piyasası kurumları ve bunların iştirakleri nezdinde arama yapılması da mümkündür.
Diğer yandan Kurulumuzca alınan özel ve genel nitelikli kararlarla tebliğlere aykırılık teşkil etmesi halinde ilgililer hakkında 17.170 TL’ndan 114.464 TL’na (2010 yılı için) kadar idari para cezası verilmesi söz konusu olabilecektir.
Yurtdışında gerçekleştirilen halka arz ve para toplama eylemlerinde Kurulumuzun müdahale yetkisi bulunmadığından cezai ve idari tedbir uygulama imkanı da bulunmamaktadır. Buna karşın Kurulumuz yurtdışında gerçekleştirilen bu faaliyetleri de izlemekte ve gerekli önlemleri almaktadır.
Bu çerçevede, Sermaye Piyasası Kanunu uyarınca, Kurul ile Almanya’nın yetkili kuruluşu (Bundesaufsichtsamt für den Wertpapierhandel (BAWe) arasında haberleşme kanallarını, karşılıklı mutabakatı, yasal ve teknik bilgi alış verişini ve soruşturma amaçlı yardımı da içeren bir işbirliği çerçevesi oluşturarak yatırımcıları korumak ve düzenlenmiş piyasaların güvenilir bir şekilde işlemesini sağlamak amacıyla bir mutabakat (MoU) imzalanmış olup, bu çerçevede bilgi alış verişinde bulunulmaktadır. Ayrıca, yurt dışında izinsiz para toplama faaliyetlerinde bulunan şirketlere para yatıran vatandaşlarımızı, konuya ilişkin olarak uyarmak ve bilgilendirmek amacıyla, Kurulumuzca hazırlanan ilan metni, yurt dışı baskısı da bulunan gazetelerde zaman zaman yayımlanmaktadır.
Kaynak: www.yatirimyapiyorum.com