İstanbul’un ”Yaşam Kalitesi Araştırması”nda 39 ilçe arasında yaşam kalitesi en yüksek ilçeler sırasıyla Kadıköy, Beşiktaş ve Beyoğlu çıkarken, en düşük yaşam kalitesine sahip ilçeler de sırasıyla Esenler, Gaziosmanpaşa ve Sultanbeyli oldu.
İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Maliye Bölümü Öğretim Üyesi Yrd. Doç. Dr. Murat Şeker tarafından yapılan ve İstanbul Ticaret Odası tarafından araştırma projesi kapsamına alınan araştırma, Oda tarafından kitap olarak da yayınlandı.
Kantitatif ve kalitatif yöntemlerle yapılan araştırmada, İstanbul’da 39 ilçeye ait 54 farklı değişken kullanılarak ”İstanbul Yaşam Kalitesi Endeksi” elde edildi. Tüm verileri 2009 yılına ait olan İstanbul Yaşam Kalitesi Endeksinde demografik yapı, eğitim, sağlık, ekonomi, ulaşım, çevre ve sosyal yaşam olmak üzere 7 alt değişken sınıflandırıldı.
Nicel verilere dayanan endeks çalışmasının yanı sıra, bireylerin yaşam kalitesine yönelik algıların tespit edilmesi için İstanbul’da 39 ilçeyi kapsayan bir saha araştırması yapıldı. Araştırma kapsamında İstanbul kent nüfusunu temsil eden 18 yaş üstü 2 bin 410 kişiyle yüz yüze görüşme yapıldı. Bu bireylere yöneltilen sorularla aile yaşamı ve konut, iş hayatı, sağlık, ekonomik yapı, güvenlik, kentsel memnuniyet, kişisel memnuniyet, yaşam kalitesi ve beklentilerle ilgili görüşleri ve algıları tespit edildi.
Yapılan analizler sonucunda, yaşam kalitesinin yüksekliğini gösteren artı 1 ile düşüklüğünü gösteren eksi 1 arasında sıralanan bir endeks oluşturuldu. Buna göre İstanbul’da 39 ilçe arasında yapılan hesaplamalar sonucunda yaşam kalitesi en yüksek olan ilçeler sıralamasında Kadıköy 0.88 değerle ilk sırada yer alırken, onu sırasıyla 0.80 değerle Beşiktaş, 0.76 değerle Beyoğlu, 0.73 değerle Şişli ve 0.58 değerle de Fatih izledi. Yaşam kalitesi sıralamasında -0.71 endeks değeriyle Esenler en son sırada yer alırken, bu ilçeyi sırasıyla -0.63 değerle Gaziosmanpaşa, -0.62 ile Sultanbeyli, -0.48 ile Bağcılar ve -0.47 ile Esenyurt takip etti.
7 ALT ENDEKSE GÖRE İLÇELERİN DURUMU
Endeks sonuçlarına göre ilçedeki ekonomik yapı yaşam kalitesini etkileyen en önemli unsurlardan biri olarak öne çıktı. İlçede yaşayanların eğitim düzeyi, ilçedeki eğitim imkanlarının çeşitliliği ve kalitesi yaşam kalitesinin önemli belirleyicilerinden. Yaşam kalitesinin düzeyi azaldıkça sağlık sorunlarının arttığı ve sağlıkla ilgili alınan hizmet düzeyinin azaldığı gözlendi. Nüfus yoğunluğu da yaşam kalitesini etkileyen önemli bir unsur olarak görülürken, İstanbul’da en önemli sorun olarak tespit edilen trafik ve ulaşım sorunlarına yönelik ilçedeki ulaşım imkanlarının çeşitliliği ve erişilebilirlik düzeyinin yüksekliği de yaşam kalitesinde önemli değişken olarak tespit edildi.
Yaşam kalitesi endeksinde dikkate alınan 7 alt endeksten demografik yapı endeksinde Adalar, Arnavutköy ve Ataşehir ilk 3 sırada yer alırken, Zeytinburnu, Üsküdar ve Ümraniye son sırada yer aldı.
Beşeri sermaye (eğitim) endeksinde Beşiktaş, Kadıköy ve Şişli ilk 3 sırada bulunurken, Esenler, Sultanbeyli ve Bağcılar son sıralarda, sağlıklı yaşam endeksinde Sarıyer, Şile ve Pendik ilk üç sırada, Gaziosmanpaşa, Çekmeköy ve Arnavutköy sonlarda, ekonomik gelişmişlik endeksinde ise Şişli, Kadıköy, Beşiktaş ilk 3 sırada yer alırken, en son sıralarda ise Esenyurt, Sancaktepe ve Sultangazi yer aldı.
Ulaşım ve Erişilebilirlik endeksinde Beyoğlu, Bakırköy ve Şişli ilk sırada, Sultanbeyli, Bağcılar ve Bayrampaşa son 3 sırada, çevresel durum endeksinde Şile, Adalar ve Sarıyer ilk 3 sırada, Esenyurt, Güngören ve Esenler son sırada, sosyal yaşam endeksinde ise Beyoğlu, Kadıköy ve Beşiktaş ilk 3 sırada yer alırken, Çekmeköy, Sultanbeyli ve Gaziosmanpaşa sonlarda kaldı.
Araştırmaya göre İstanbul’un yaşam kalitesi en yüksek ilçeleri olan Kadıköy, Beşiktaş, Beyoğlu ve Şişli, beşeri sermaye, ekonomik gelişmişlik, ulaşım ve erişilebilirlik ile sosyal yaşam endekslerinde ilk sıralarda yer alıyor. Bu ilçelerin dezavantajlı olduğu alanlar ise demografik yapı, sağlıklı yaşam ve çevresel durum endeksi. Bu dezavantajların nedeni de bu ilçelerin İstanbul’un iş ve sosyal hayatının merkezleri olmasına dayandırılıyor.
GÜVENLİKLE İLGİLİ EN FAZLA HIRSIZLIK SORUNU YAŞANIYOR
İstanbul’un 39 ilçesinde yapılan kapsamlı saha araştırmasına göre İstanbul’da bireylerin günlük yaşamda istediklerinden daha az zaman ayırmak zorunda kaldığı faaliyetlerin başında gönüllü hayır işlerinde veya politik faaliyetlerde yer alma (yüzde 41.82), hobi, özel ilgi alanları (yüzde 41.10) ile kitap ve dergi okumak (yüzde 35.74) yer alıyor. Buna karşın ayırmak istenilenden daha fazla zaman ayrılan faaliyetler ise aile bireyleriyle görüşme (yüzde 30.64), televizyon (yüzde 23.21) ve internet (yüzde 20.36) ilk sıralarda geliyor.
Araştırmaya katılanlara yaşadıkları yerin salon dahil kaç odalı olduğu sorulduğunda, verilen yanıtlar İstanbul’daki konutlarda ortalama olarak salon dahil 3 odanın bulunduğunu gösterdi. Konutlarla ilgili sorunların başında da evin küçüklüğü, yer azlığı, dışarıda balkon, bahçe teras gibi oturulacak bir yerin olmaması geldi.
İstanbul’daki bireylerin en fazla ”sürekli kısa zamanda fazla iş yüküyle meşgul” olmalarından şikayet ettikleri araştırmada, ”işini çok stresli ve zahmetli”, aynı zamanda ”sıkıcı ve kasvetli” bulanların da önemli bir düzeyde olduğu görüldü.
Araştırmaya katılanların iş hayatıyla ilgili en sık yaşadığı sorun, işten eve evle ilgili yapılması gereken bazı işleri yapamayacak kadar yorgun gelmeleri. Bu sorunu, bireylerin işe harcanan zaman nedeniyle ailesine karşı olan sorumluluklarını yerine getiremeyişi izledi.
Katılımcılara işlerine ne kadar sürede ulaştıkları sorulduğunda, ortalama süre 53 dakikada olarak tespit edilirken, evlerinde yalnız otururken kendilerini ne kadar güvende hissettikleri sorulup 1-10 arasında bir değer olarak ifade etmeleri istendiğinde, ortalama değer 6.85 olarak ortaya çıktı. Buna karşın yaşanılan çevrede gece yalnız yürürken kendilerini ne kadar güvende hissettiklerine yönelik hesaplanan ortalama değer ise 5.75.
Araştırmaya katılanlara güvenlikle ilgili en fazla hangi sorunlarla karşılaştıkları sorulduğunda, en fazla mağduriyet duyulan alan hırsızlık olarak tespit edildi. Araştırmaya katılanların yüzde 13.75’i evinde, yüzde 9.36’sı işyerinde hırsızlık yaşandığını belirtirken, bunu sırasıyla kapkaç, yankesicilik (yüzde 8,32), dolandırıcılık (yüzde 7.92) motorlu araçtan herhangi birşey çalınması (yüzde 7.03), yaralanma-darp (yüzde 6.87), şantaj, tehdit (yüzde 5.62), oto hırsızlığı (yüzde 4.79), cinsel taciz (yüzde 4.21) ve diğer suçlar (yüzde 4.05) izledi.
İSTANBUL’UN EN ÖNEMLİ 3 SORUNU
Araştırmaya göre İstanbul’un en önemli 3 sorununun trafik, nüfus yoğunluğu ve asayiş olduğu ortaya çıktı. Buna göre İstanbul’da yaşayanların yüzde 31.33’ü kentin en önemli sorununu trafik olarak görürken, yüzde 21.23’i nüfus yoğunluğunu, yüzde 14.69’u da asayiş sorununu görüyor. Bu sorunları sırasıyla çevre kirliliği (yüzde 8.58), gecekondulaşma/plansız yapılaşma (yüzde 8.18), yol altyapısının bozukluğu (yüzde 4.96), sosyal yaşam alanlarının yetersizliği (yüzde 4.26), temizlik hizmetleri (yüzde 3.01), su ve kanalizasyon sorunları (yüzde 1.55), doğalgaz altyapı sorunları (yüzde 0.49) ve diğer sorunlar takip etmekte.
Araştırmaya katılanlara yaşadıkları ilçede belirtilen konularda toplumun baskısını hissedip hissetmedikleri sorulduğunda, en fazla siyasi görüşlerinden dolayı baskı altında olduklarını ifade ettikleri görüldü. Buna göre toplumum yüzde 33.17’si zaman zaman siyasi görüşlerinden dolayı baskı altında olduğunu, yüzde 26.14’ü dini inanç ve davranışlarından dolayı, yüzde 26.08’i gelenek ve göreneklerinden dolayı, yüzde 22.14’ü kılık kıyafetlerinden, yüzde 19.55’i memleketinden dolayı, yüzde 19.07 etnik kökeninden dolayı, yüzde 17’si işinden, yüzde 16.63’ü medeni durumundan dolayı, yüzde 16.63 cinsiyetinden dolayı, yüzde 14.72’de yaşından dolayı baskı gördüğünü belirtti.
YAŞANMAK İSTENİLEN 3 İLÇE
Araştırmaya katılan bireylere İstanbul’da hangi ilçede yaşamak istedikleri sorulduğunda ise Adalar, Beşiktaş ve Kadıköy ilk üç sırayı paylaşırken, Esenyurt, Sultangazi ve Gaziosmanpaşa ise son 3 sırada yer aldı.
Genel olarak bakıldığında İstanbul’da yaşayan bireylerin belediye hizmetlerinden duyduğu memnuniyet düzeyi ortalama 10 üzerinden 5.82 olarak belirlendi. İstanbul’da yaşayan bireylerin hayatlarından genel olarak memnuniyet düzeyleri ise 10 üzerinde 6.02 oldu. Katılımcıların kişisel durum ve gelişmelerine yönelik en fazla memnun oldukları alanların başında aile hayatının ve evliliklerinin yer aldığı gözlenirken, deneklere bu alanlar dışında hayatlarında ne kadar mutlu olduklarını 1-10 arası belirtmeleri istendiğinde, ortalama olarak 6.58 düzeyinde bir sonuca ulaşıldığı görüldü.
Araştırmaya katılanlara ”nasıl bir yaşamın kendilerini mutlu kılacağı” sorusu yöneltildiğinde, bireylerin ”sağlıklı ve huzurlu bir yaşam”, ”sevdiklerimle birlikte olduğum bir yaşam”, ”başarılı yüksek kariyerli bir yaşam” ve ”zengin yüksek gelire sahip olduğum bir yaşam” sıralamasını yaptıkları tespit edildi.