Ekonomilerin başarısını ölçerken üretim ve gelirin yanında bakılması gereken önemli kriterler vardır. Bunlar insanların refahı, yaşam kalitesi, gelir dağılımı, eğitim, sağlık gibi göstergelerdir. Bu parametreleri değerlendirdiğimizde karşımıza insani gelişme endeksi çıkar.
İnsani gelişme endeksi şu şekilde hesaplanır: Kişi başı gelir + Doğumda yaşam beklentisi + Eğitim / 3
1980 yılında Birleşmiş Milletlerin hazırladığı İGE (İnsani Gelişme Endeksi) hesaplamalarında Türkiye 107 ülke arasında 64. sırada bulunuyordu. İGE’nin üç temel bileşeni ayrı ayrı ele alınınca Türkiye’nin kişi başı gelir sıralamasındaki yeri 124 ülke arasında 55. sırada, sağlıkta 107 ülke arasında 129. sırada, eğitimde ise 140 ülke arasında 100. Sıradaydı.
2010 yılında gelindiğinde, Türkiye İGE sıralamasında 187 ülke arasında 94. sıradaydı. Kişi başı gelirde 70. sırada, sağlıkta 80. sırada, eğitimde 120. sıradaydı.
Bütün bu verileri değerlendirdiğimizde karşımıza şöyle bir sonuç çıkmaktadır. 1980-2010 yılları arasında Türkiye ülkeler sıralamasında sağlık ve eğitimde kişi başı gelire göre bir hayli geri kalmış durumdadır. Doğumda yaşam beklentisi ayrı gelir grubundaki ülkelerin düzeyine yaklaşmıştır. Buna karşılık, eğitim göstergelerinde aynı gelir grubundaki ülkelerin bir hayli gerisinde kalmıştır. Bu yüzden Türkiye’nin ekonomik alanda yapacağı reformlar kadar eğitim alanına yapacağı yatırımlar da önem kazanmıştır. Zira toplumu kalkındırmak ve yaşam kalitesini yükseltmenin ilk şartı eğitim alanında ilerlemeden geçer. Birçok yazımda ifade ettiğim gibi, gelişmiş ülkeler grubuna girebilmek için yapılması gerekenler arasında ilk adım doğru tespitler yapmaktır. Tespit doğru yapıldığında adımlar doğru atılacak ve ekonomik kalkınma gerçekleşecektir. Atatürk’ün gösterdiği muasır medeniyetler seviyesine çıkılacaktır.
İsmail CEBECİ
Bağımsız Denetçi Yardımcısı
E-mail: cbcisml@gmail.com