İktisat ne anlama gelir ve genel iktisadi kavramlar nelerdir?
İktisat Tanımı: İktisat bireylerin ihtiyaçlarını karşılamak için kıt olan kaynakları kullanarak fayda sağlamaktır. Bunları sağlamak için yani iktisat (ekonomi) için için girişimcilerin olması ve işletmelerin bulunması gerekir.
Girişimcinin Tanımı: Girişimci, üretim elemanlarını (doğa, emek, sermaye) sistemli ve bilinçli bir şekilde bir araya getirerek mal ve hizmet üretimini sağlayan kişidir.
İşletmenin Tanımı: İşletme, üretim faktörlerini planlı ve sistemli bir şekilde bir araya getirerek mal ya da hizmet üretimi amacı güden üretim birimine denir
Günümüz işletmelerinde üretilen mal veya hizmetlerin az giderlerle çok kar elde etme isteği esas amaçtır. Bunu idame için ayrı bireyler görevlendirilip, ayrı birimler kurulur. Eğer insanların günlük hayatlarına indirgersek, her fert minimum giderle maximum şekide yaşamak ister. İnsanların ihtiyaç ve arzularının sonsuz olduğunu gözönünde bulundurursak; Bu ihtyiyaçların karşılanma mitarının da sonsuz olması gereklidir. Oysa ki dünyamızda ki üretim faktörleri (doğa, emek, sermaye, girişimci) sınırlıdır. Bu istek ve arzuların karşılanması da sınırlı miktarda olacaktır. Dolayısyla sınırlı kaynakların en iyi şekilde fayda vermesi için de ayrı bireyler görevlendirip, ayrı birimlerin oluşturulması gerekmektedir.
Bu birimlerin yaptığı araştıma ve geliştirmeler sonucu kıt kaynaklardan en iyi faydayı sağlayan yönetim şekillerini ortaya İktisat Bilimini ortaya çıkarmıştır. Bu bilimin öncülerinden; ilk 1786 da Adam Smith ve daha sonra David Ricardo, Jean Baptiste Say ‘ı sayabiliriz. Bu iktisatçılarımız Klasik İktisadın kurucularıdır. Daha sonra 1929 da Klasik iktisat çökmüş ve yerine John Maynard Keynes’in iktisadi görüşü benimsenmiştir.
Doğa: Tarım arazisi, ormanlar, maden rezervleri, su kaynakları, hava, güneş gibi yeraltı ve yerüstünde bulunan kaynakları ifade eder. Doğa olmadan üretim gerçekleştirilemez. Bu üretim faktörünün sahip olduğu önem, her üretim dalında farklı olabilir.
Emek: Mal ve hizmet üretmek için planlı bir şekilde yapılan bedensel ve zihinsel faaliyetler. Bedensel emek kas gücünden yararlanmaya, zihinsel emek ise beyin gücüne dayanan üretkenliği ifade eder. Toprağı kazan bir insanın faaliyeti emek olduğu gibi, çizim yapan bir mimarın veya turizm rehberliği yapan bir insanın faaliyeti de emek sayılmaktadır.
Sermaye: İşletmeyi kuranlar tarafından, işletmeye konulan para, mal ve emek. Bir iş ya da işletme için yapılan toplam yatırım, üretim araçlarının tümü, kullanılmaya hazır para ve varlıklardır. Sermayeye mutlaka ihtiyaç vardır. Ekonomide mal veya hizmet üretmekte kullanılabilecek üretilmiş kaynakların tümü sermayedir.
Klasik İktisadi Görüş: Klasik iktisadın temelini Adam Smith atmıştır. Ekonominin sosyolojik bir yapı olduğunu ve “Herşey ekonomide dengededir, hiçbir müdahele yapılmamalıdır” demektedir ve bir görünmez el tarafından ekonominin idare edildiğini savunur. Bunun ardından Ricardo, Mill, Malthus ve Say isimli iktisatçılar Klasik Ekolü ortaya çıkarmışlardır. Ortaya konan sistemin temel çizgileri şöyledir:
– Ekonomiye hiçbir müdahele yapılmamalıdır,bırakınız yapsınlar,bırakınız geçsinler
– Ekonomiye devlet müdahele etmemelidir
– En önemli faaliyet arzdır.Her arz kendi talebini oluşturur
– Ekonomide dengeyi sağlama aracı faizlerdir
– Ekonomide arzın miktarı, fiyat mekanizmasına göre belirlenir
Keynesyen İktisadi Görüş: John Maynard KEYNES’in iktisadi kuramıdır. Wicksell, Bernecer, Kahn’ın çalışmalarından etkilenmiştir. Ona göre Klasik iktisadi ekol talebe yeterince önem vermemiş. Geçici durumlar dışında ekomominin tam istihdahdam da çalıştığını varsaymışlardır. İktisatçımız klasiklerin tersine arza değil “talebe” dikkatleri çekmiştir. Ortaya konan sistemin temel çizgileri şöyledir:
– Devlet özel girişimciye zarar vermeden ekonomiye etkili bir müdahele yapmalıdır
– Ekonomide her talep kendi arzını yaratır
– Ekonomide dengeyi devlet Kamu Hizmetlerini attırıp vergileri azaltarak ayarlar
Kapitalist Sistem İktisadi Görüş: Kapitalizim de temel olarak Adam Smith’in ekolünü benimsemiş ve serbest ekonominin temelleri atılmıştır. Bu sisteme göre üretim faktörlerinden sermaye ve toprağın (doğa) özel mülkiyette olduğunu belitmiştir. Ekonomide teşviklerin piyasa fiyatlarına dayandığı bir sistemdir. Kapitalizmin işleyişi karmaşıktır, bununla birlikte sistemin dört temel unsuru bulunmaktadır:
– Serbest girişimcilik ve serbest seçim
– Özel mülkiyet
– Rekabet
– Piyasa ekonomisine güven ve bireycilik
Sosyalist Sistem İktisadi Görüş: Sosyalizmin temelinde Marxçılık ve Lenincilik vardır. Komünizmin ilk başladığı dönemde gelişmiştir. Bu sistemde girişimciler ve halk Kapitalisler kadar hür ve serbest değildir. Esas amacı burjuvanizme karşı çıkmak, sınıf aryrımına ve sömürücülüğe bir son vermektir.Görünüşte ilk göze çarpan eşitlik ve adalettir. Sistemin başında PLANCI adı verilen devlet yöneticileri vardır. Onların istek ve tercihlerine öncelik verilir. Dolayısıyla adalet ve eşitlik gerçekleşmez.
– Plancılar ve onların tercihlerine öncelik.
– Kamu mülkiyeti
– Piyasada Devlet otoritesi
– Devletçilik
Karma Ekonomik Sistem İktisadi Görüş: Kapitalizm ve sosyalizmin kimi yönlerini alarak işleyen sistemlerdir. Genelde özel mülkiyetle kamu mülkiyetini, teşvik unsuru olarakta fiyatlar ve yasa-düzenlemeleri birleştirir. Arz ve talep yasalarını gözardı etmeden sisteme müdahele ederler.