Mahfi Eğilmez – 02.03.2015
Türkiye İhracatçılar Meclisi Şubat ayı ihracat verisini açıkladı. Bu verileri özet olarak aşağıdaki tabloda gösteriyorum.
| İhracat (Milyon USD) | Şubat 2014 | Şubat 2015 | Ocak – Şubat 2014 | Ocak – Şubat 2015 |
| Toplam | 12.060 | 10.495 | 24.460 | 22.826 |
| Tarım | 1.795 | 1.665 | 3.722 | 3.488 |
| Sanayi | 9.938 | 8.548 | 19.587 | 17.231 |
| Madencilik | 327 | 282 | 728 | 559 |
Buna göre Şubat ayı ihracatında geçen yılın Şubat ayına göre % 13 düşüş var. Ocak – Şubat ayları ihracat toplamına bakarsak geçen yılın ilk iki ayının toplamına göre düşüş % 6,7. Buna karşılık 12 aylık ihracatta hala % 1,7 artış görünüyor. Uzun bir süre sonra ihracatta (altın ihracatına karşın) ciddi düşüşler yaşamaya başladık. Nedeni ne olabilir?
Daha önce birkaç kez ihracatımızın ağırlıklı olarak (yüzde 45 dolayındaki bölümünün) Avrupa’ya yapıldığını ve bu bölgede yaşanan ekonomik sıkıntıların bizim ihracatımızı tehlikeye sokabileceğini yazmıştım. Buna ek olarak önemli ihracat pazarlarımızdan Irak’da eski durumun var olmadığını, Rusya’da ekonomik ambargonun ve Ruble’de yaşanan değer kayıplarının yarattığı ekonomik sıkıntıların bizim bu ülkelere ihracatımızı da olumsuz etkileyebileceği konuşuluyor, buna karşılık TL’nin değer kaybı dengeleyici bir durum olarak algılanıyordu. Bizim ihracatımızda ağırlık Euro’da. Oysa TL’nin değer kaybı USD’ye karşı oluyor. Şimdi bu olguları tek tek ele alalım)
| Ülke / (Milyon USD) | 2014 Şubat | 2015 Şubat | Değişim (%) |
| Almanya | 1.152 | 1.016 | -11,8 |
| İngiltere | 708 | 744 | 5,1 |
| Irak | 1.003 | 734.815 | -26,7 |
| ABD | 448 | 522 | 16,5 |
| İtalya | 605 | 510 | -15,7 |
| Fransa | 527 | 460 | -12,7 |
| İspanya | 348 | 396 | 14,2 |
| Rusya | 488 | 298 | -39,0 |
| Suudi Arabistan | 247 | 289 | 17,2 |
| İran | 231 | 277 | 19,9 |
Tablodan görüleceği gibi, yukarıda değindiğimiz nedenlerle, Almanya, İtalya, Fransa gibi önemli Euro bölgesi ülkelerine yapılan ihracatın yanı sıra Irak ve Rusya’ya ihracatta ciddi gerilemeler var. İngiltere, ABD İspanya, İran ve Suudi Arabistan’a ihracatta ise artış var. Ne var ki Almanya ve Irak’ın ihracatımızdaki payı yüksek olduğu için, Rusya’ya yapılan ihracatta da gerileme çok yüksek olduğu için bu ülkelere yönelik ihracattaki düşüşler ihracat toplamını olumsuz olarak etkilemiş bulunuyor.
Kur meselesinde bakmamız gereken dört gösterge var: Euro/TL kuru, USD/TL kuru, Euro/USD kuru ve sepet kur. Şimdi bir tablo da bunlar için yapalım.
| Kur | 2014 Şubat | 2015 Şubat | Fark (%) |
| USD/TL | 2,22 | 2,51 | – 13,0 |
| Euro/TL | 3,05 | 2,82 | + 7,5 |
| Euro/USD | 1,38 | 1,12 | -18,8 |
| Sepet Kur | 2,64 | 2,67 | + 1,1 |
Bu tablo bize geçen Şubat’tan bu yana TL’nin Dolara karşı yüzde 13 değer kaybettiğini, Euro’ya karşı ise yüzde 7,5 değer kazandığını gösteriyor. Sepet kur (½ USD + ½ Euro) bu bir yıl boyunca TL karşısında yalnızca yüzde 1,1 değer kazanmış. Euronun Dolara karşı bir yıldaki değer kaybı ise yüzde 19’a yaklaşmış bulunuyor.
İhracatının önemli bir bölümünü Euro ile yapan, buna karşılık maliyetlerinin ağırlığı Dolarla olan Türkiye açısından bu parite tablosu hiç de iç açıcı görünmüyor. İhracatımızın gerilemesinin temel nedenlerinden birisinin, TL’nin Euro’ya karşı değer kazanması olduğu açık bir biçimde görülüyor.
Türk ihracatçısının gelir ağırlığı Euro, maliyet ağırlığı (finansman maliyeti dahil) USD ile olduğuna göre basit bir örnek vererek durumu açıklayalım (her örnek gibi bunun da genel durumu temsil eden bir örnek olduğunu, bütün ihracatçıların aynı durumda olmadığını dikkatinize sunmak isterim.) Diyelim ki ihracatçı A’nın ihracat tutarı hiç değişmiyor ve aylık olarak 100 Euro ihracat yapıyor. Buna karşılık da sürekli yenilediği toplam 100 USD borcu var. İhracatçı A’nın 2014 Şubat ve 2015 Şubat ayındaki karşılaştırmalı durumunu yukarıdaki tabloda yer alan kurları kullanarak şöyle gösterebiliriz.
Şubat 2014’de 100 Euro ihracatın karşılığı (100 x 3,05 =) 305 TL
Şubat 2015’de 100 Euro ihracatın karşılığı (100 x 2,82 =) 282 TL
(Bir yılda ihracat geliri kaybı 23 TL)
Şubat 2014’de 100 USD maliyetin karşılığı (100 x 2,22 =) 222 TL
Şubat 2015’de 100 USD maliyetin karşılığı (100 x 2,51 =) 251 TL
(Bir yılda maliyet artışı 29 TL)
Görüleceği gibi aynı miktar mal ihraç eden ihracatçı A’nın ihracat gelirinde düşüş, aynı tutarda maliyete sahip olmasına karşın maliyetinde artış söz konusu oluyor.
ABD ekonomisinde toparlanma, Euro bölgesinde de mevcut durum devam ettiği sürece USD’nin Euroya karşı değer kazanımı sürecek. Bu durumda bizim ihracatımızdaki sıkıntı da büyüyecek. İhracattaki bu düşüş Türkiye ekonomisi açısından zor günlerin habercisi gibi görünüyor.