BİST şirketlerinin 20 yıllık verilerine göre gerçekleştirdiğimiz reel getiri analizi, 242 adet mali sektör dışı hisse senedinin halka arzından alınarak bugüne kadar elde tutulması, tüm bedelli sermaye artırımlarına katılınması ve nakit temettülerin de alındığı varsayımı ile yatırımcıların reel getirileri hesaplanmaya çalışılmıştır. Tüm halka arz, bedelli, temettü rakamlarının ilgili dönem Amerikan Doları’na çevrilmesi, bugüne dolar bazında getirilirken ilgili her dönemin LİBOR faiz oranının rakamların üzerine eklenmesi ile bugüne indirgenmesi çalışmanın ana metodolojisini oluşturmuştur. Çalışmamızın amacı, halka arz yoluyla geniş bir yatırımcı kitlesine ulaşan şirketlerin sermaye piyasalarından nasıl faydalandığı ve yatırımcılarına reel olarak uzun vadede bir getiri sağlayıp sağlamadıklarını analiz etmektir.
Hesaplamalarımıza göre çalışma kapsamında incelenen 242 mali sektör dışı şirketin halka arzlarından bugüne kümülatif toplam getirisi dolar bazlı %44,7 ve bu getirinin yıllık ortalama bileşik reel getirisi ise dolar bazlı %2,23 olarak saptanmıştır.
İncelenen mali sektör dışı şirketler işlem gördükleri BİST pazarına göre gruplandırıldığında, hesaplamalarımıza göre Yıldız Pazar’da işlem gören şirketlerin yıllık ortalama bileşik reel getirileri pozitif olurken (%2,75) Ana Pazar, Gelişen İşletmeler Pazarı ve Gözaltı Pazarı’nda işlem gören mali sektör dışında faaliyet gösteren şirketlerin yıllık ortalama bileşik reel getirileri negatif (sırasıyla -%0,91 ; -%14,87 ; -%11,88) olarak bulunmuştur.
Ayrıca, pazarların getiri bantları karşılaştırıldığında, Gelişen İşletmeler Pazarındaki kazandıran ve kaybettiren şirketlerin (-18,11% ve 24,84%), Yıldız Pazar ve Ana Pazar’daki banda göre daha geniş olduğu görülmektedir. Bu durum, küçük bir örneklem düzeyinde de olsa Gelişen İşletmeler Pazarı’nda hem getiri hem de kayıp potansiyelinin Ana Pazar ve Yıldız Pazar’a göre daha yüksek olduğunu göstermektedir.
Yatırımcısına reel olarak kazandırmış ve kaybettirmiş olan Yıldız Pazar şirketleri ve yatırımcısına kazandırmış Ana Pazar şirketlerinin halka arzlarından bu yana yatırımcılarına temettü yoluyla sağladıkları nakit toplamlarının yatırımcılarından bedelli sermaye artırımı yoluyla topladıkları nakit toplamından fazla olduğu görülmüştür. Yatırımcısına reel olarak kaybettirmiş Ana Pazar şirketleri ve tamamına yakını yatırımcısına kaybettirmiş olan Gelişen İşletmeler Pazarındaki ve Gözaltı Pazarındaki şirketlerin halka arzlarından sonra yatırımcılarından bedelli sermaye artırımı ile sağladıkları nakit toplamlarının yatırımcılarına temettü yoluyla dağıttıkları nakit toplamından fazla olduğu görülmüştür.
Alternatif yatırım enstrümanı olarak seçilen altın için aynı hesaplamada ortalama yıllık reel getiri dolar bazlı +%0,15 olarak hesaplanmış olup; incelediğimiz tüm şirketler için hesaplanan ortalama yıllık reel getiri ise %2,23 olarak bulunmuştur. Getirisi pozitif olan şirketler için ortalama yıllık bileşik reel getiri %6,65 olarak hesaplanırken, bu şirketlere yapılan yatırımların alternatif yatırım aracı olarak altına yatırım yapmanın oldukça üzerinde getiri sağlamış olduğu görülmektedir.
Bu çalışmada ilk yirmide yer alan şirketlerin analizinde genel eğilim, düzenli temettü dağıtımları olarak göze çarpmaktadır. Bedelli sermaye artışının şirket performansına katkısı konusunda pozitif veya negatif bir korelasyon olup olmadığına ilişkin herhangi bir çalışma yapacak kadar bulguya rastlanmamıştır.
Çıkarımlarımız aşağıdaki gibi özetlenebilir:
- BİST’te işlem gören ve çalışmamızda incelediğimiz mali sektör dışında 242 şirketin ortalama reel getirisinin pozitif olduğu ve uzun vadeli yatırımcıların risk dağılımları ve uygun şirket seçimleri sayesinde dolar bazlı pozitif reel getiri elde edebilecekleri,
- Halka arz fiyatının, yatırım vadesi ile bakıldığında tek değerleme kriteri olamayacağı, şirket faaliyet performansının ve düzenli karlılığının sonucu olan temettü dağıtım politikasının da şirket analizlerinde önemli bir rol oynaması gerektiği,
- Gelişen işletmeler piyasasının kazandıran ve kaybettiren şirketlerinin ortalama getirileri arasındaki band genişliğinin Yıldız Pazar ve Ana Pazara göre yüksek olması risk-getiri anlayışına uygundur.
Sermaye Piyasası Kurulu, BİST ve aracı kuruluşlar yanında diğer sermaye piyasası aktörleri;
- Uzun vadeli yatırımı destekleyici raporlamalar ve düzenlemeler yapılması,
- Düzenli temettü ödenmesi işlemlerinin şirketler açısından cazip hale getirilmesi,
- Fiyat endekslerinden ziyade getiri ve/veya verim endekslerinin ön plana çıkartılması,
- Halka arza aracılık eden aracı kuruluşların şirket mali performanslarına ilişkin uzun vadeli raporlamalar hazırlamaları,
- Münferit hisse senedi alımı yerine sepet yapmayı (riski dağıtan yapıda) kolaylaştırıcı uygulamaların ulaşılabilirlik ve yaygınlığının arttırılması ve bunların özendirilmesi,
- Şirketlerin küçük/büyük ayrımı yapılmadan faaliyet performansına göre sınıflamaya tabi tutulması ve buna ilişkin raporlamaların ve mevzuat altyapısının düzenlenmesi ve önem kazanmasına yönelik çalışmalar yapılması durumunda,
şirketler ve yatırımcılar açısından daha olumlu bir sermaye piyasasının oluşmasına önemli katkılar sağlayabilirler.
Dr. Halil Arslan