Mahfi Eğilmez – 09.12.2016
Avrupa Merkez Bankası (AMB) Kararları
AMB, normal olarak 2017 Nisan ayında sona erecek olan Varlık alım programında alım miktarını 80 milyar Eurodan 60 milyar Euroya düşürdü fakat süreyi 2017 Aralık ayı sonuna kadar uzattı. Draghi gerekirse sürenin daha da uzatılacağını açıkladı. AMB Faizlerde değişiklik yapmadı. Piyasa beklentisi miktarın azaltılmadan sürenin uzatılması şeklindeydi. AMB, Euro bölgesi için 2017 tahminlerini de revize etti. Büyüme beklentisini % 1,6’dan 1,7’ye ve enflasyon beklentisini % 1,2’den % 1,3’e yükseltti. Piyasa aktörleri, AMB’nin süre uzatımını ve tahminleri yukarı yönde revize etmesini olumlu, tahvil alım miktarının azaltılmasını olumsuz karşıladı. Karar ve tahmin revizyonları öncesinde 1,08’e kadar yükselmiş olan Euro / USD paritesi karar ve revizyonlar sonrası Euro’nun USD’ye karşı değer kaybetmesi sonucu 1,06’nın altına geriledi.
AMB Kararlarının Dolara Etkisi
AMB kararları öncesinde 99,4’e kadar gerilemiş olan USD endeksi, karar sonrası yükselmeye başladı ve yeniden 101,5’e yaklaştı. USD yalnızca endekse dâhil paralar (Euro, Japon Yeni, Birleşik Krallık Poundu, Kanada Doları, İsveç Kronu İsviçre Frangı) karşısında değil bütün paralar karşısında değer kazandı.
Ekonomi Koordinasyon Kurulu (EKK) Kararları
EKK kararları da Perşembe günü açıklandı. Kararların ana maddeleri şöyle özetlenebilir: (1) Kredi Garanti Fonu tarafından verilecek Hazine destekli kredilerde miktar 40 milyar TL’den 250 milyar TL’ye yükseltildi. (2) İmalât sanayiine yönelik yatırımlara ilişkin harcamalara % 15 ek katkı oranı tanındı. (3) Yatırıma yönelik inşaat işlerine KDV iadesi sağlanıyor. (4) İlk 3 aya ilişkin SGK prim ödemeleri faizsiz olarak son 3 aya erteleniyor. (5) İstihdamı artırmak ve işbaşı eğitimi geliştirmek için önlemler alınıyor. (6) Bankaların ve Eximbank’ın kredi açma kapasitesini artırıcı önlemler getiriliyor. (7) Kamu paralarının Merkez Bankası’na yatırılması şartı getirildi. (8) Yapısal reformlar bir takvime bağlanarak kamuoyuyla paylaşılacak.
Her ne kadar iş dünyasında beğeniyle karşılandığı ifade edilse de EKK’nın bu kararları piyasalarda olumlu karşılanmadı. Bunu, EKK kararları açıklandıkça TL’de yaşanan değer kayıplarından anlık olarak gözlemledik. EKK kararlarına yönelik olumlu tepki vermesi gereken piyasanın tepkisinin olumsuz olmasının üç temel nedeni olduğunu düşünüyorum: (1) Önlemler birbiriyle bağlantılı olarak ve bir bütünlük içinde açıklanamadı, dolayısıyla önlemlerin nasıl sonuç vereceği, ne zaman uygulanacağı gibi temel noktalar havada kaldı. (2) Açıklanan önlemlerin ekonominin büyümesi ve şirketlerin toparlanabilmesi açısından getireceği olumlu katkıdan çok bütçe ve enflasyon açısından getireceği olumsuz etki öne çıktı. (3) Son 2 yıldır sürekli olarak takvime bağlanarak açıklanacağı belirtilen yapısal reformların EKK kararlarında bir kez daha takvime bağlanarak açıklanacağının belirtilmesi yapısal reformların gerçekten yapılıp yapılmayacağı konusundaki kuşkuları artırdı.
TL’nin Benzer Para Birimleri ile Karşılaştırılması
Haftaya 3,52 USD / TL kuruyla başlayan TL, Perşembe gününe kadar hızla değer kazandı ve kur Perşembe sabahı 3,33’e kadar geriledi. Öğleden sonra AMB kararlarının dışarıda yarattığı olumsuz havaya EKK’dan piyasanın beklediği kararların çıkmamasının da eklenmesiyle TL yeniden değer kaybetmeye başladı ve USD / TL kuru günü 3,44 dolayında tamamladı. Cuma günü kayıp devam edince USD / TL kuru da 3,48’i buldu. TL, bu kadar iniş ve çıkışlar sonucunda haftanın en çok dalgalanan para birimlerinden birisi oldu.
Aşağıdaki tablo, son iki haftada, Türk Lirası ve Türkiye ile benzer durumda kabul edilen ve 4 farklı kıtadan seçilmiş 7 ülkenin para birimlerinin Dolara karşı yaşadığı değer değişimlerini sergiliyor.
| TR | Brezilya | Meksika | G.Afrika | Rusya | Endonezya | Çek. C. | Polonya | |
| Dönem | TL | Real | Peso | Rand | Ruble | Rupiah | Koruna | Zloti |
| 28.11.2016 | 3,4154 | 3,3876 | 20,6303 | 13,73 | 64,8717 | 13.532,00 | 25,4935 | 4,1664 |
| 2.12.2016 | 3,5207 | 3,4549 | 20,6799 | 14,0009 | 63,9644 | 13.512,00 | 25,39 | 4,2101 |
| 28.11 – 2.12.16 | -3,08 | -1,99 | -0,24 | -1,97 | 1,4 | 0,15 | 0,41 | -1,05 |
| 5.12.2016 | 3,5243 | 3,423 | 20,5943 | 13,7263 | 63,816 | 13,440 | 25,127 | 4,1795 |
| 9.12.2016 | 3,4804 | 3,378 | 20,3873 | 13,7303 | 63,026 | 13,319 | 25,578 | 4,2122 |
| 05.12 – 09.12.16 | 1,25 | 1,29 | 1,01 | -0,033 | 1,24 | 0,9 | -1,80 | -0,78 |
Tabloda yer alan Türkiye dışındaki ülkelerin para birimlerinin Dolara karşı haftalık değişimlerin ortalaması ve TL’nin Dolara karşı haftalık değişiminin ortalaması da aşağıdaki tabloda yer alıyor.
| 28.11 – 2.12.2016 | 05.12 – 09.12.2016 | |
| USD / 7 Para Ortalaması | – 0,47 | 0,26 |
| USD / TL | -3,08 | 1,25 |
| TL Ayrışma | -2,61 (negatif) | +0,98 (pozitif) |
Buna göre TL, gruptaki ülke paralarına göre geçen hafta negatif olarak 2,61 puan, bu hafta ise pozitif olarak 0,98 puan ayrışmış bulunuyor. Bu haftaki pozitif ayrışmanın geçen haftaki yüksek oranlı negatif ayrışmadan sonra baz etkisi taşıyan bir ayrışma olduğuna dikkat etmek gerekir. Buna teknik analizde “ölü kedi sıçrayışı” deniyor (ölü bir kedi bile yüksekten düştüğünde yere çarpınca sıçrar.)
TL Niçin Benzer Ülke Paralarından Ayrışıyor?
TL’nin bu aşırı dalgalanmasının ve diğer paralardan farklı etkilenmesinin nedenleri üzerinde durmak gerekir. Bunları sıralamaya çalışalım: (1) Türkiye’de bir süredir yaşanan sistem değişikliği çalışmaları ve bunun yarattığı rejim değişikliği kaygısı yabancı yatırımcıları etkiliyor ve riskleri artıran bir gelişme olarak ortaya çıkıyor. (2) Son dönemde ortaya atılan Avrupa Birliği’nden çıkıp Şangay İşbirliği Örgütüne girme şeklindeki söylemler, Türkiye’nin batı ile ilişkilerini sıkıntıya sokacak bir algı değişikliğine yol açarak Türkiye riskinin artmasına neden oluyor. Bu iki gelişme Türkiye’ye yönelik döviz trafiğini dışarıdan içeriye olmaktan çok içeriden dışarıya yönlendiriyor. (3) Son günlerde başlatılan döviz bozdurma kampanyası iyi niyetle başlamış olsa da ister istemez halk kitlesini trader gibi davranmaya itiyor. Bunun tehlikesi kalabalık bir grubun kur yükselince dövizi satıp kur düşünce geri almaya yönelmesidir. Böyle bir gelişme kurlarda sürekli bir dalgalanmaya yol açar ki bu iş dünyası açısından son derecede kötü bir gelişme olur.
Bu üç gelişmenin son günlerde ortaya çıkan aşırı kur dalgalanmalarına içeriden gelen olumsuz katkı olduğunu tahmin ediyorum.
Haftaya Menüde Neler Var?
Önümüzdeki hafta bizi çok yakından ilgilendiren ve piyasaları etkileyecek iki önemli mesele var: (1) Avrupa liderler zirvesi toplantısı ve buradan Türkiye ile ilgili çıkacak karar. Avrupa Konseyi, Avrupa Parlamentosunun Türkiye ile adaylık görüşmelerini geçici olarak durdurma kararını onaylayacak mı? Beklentiler, parlamentonun bu kararının onaylanmayacağı ve dolayısıyla görüşmelerin devam edeceği şeklinde. Avrupa Parlamentosunun kararının onaylanmaması, USD / TL kurunda TL lehine bir ayrışma yaratabilir. (2) Fed FOMC toplantısı ve buradan çıkacak faiz kararı ve açıklamalar. Beklentiler Fed’in bu toplantıda 0,25 – 0,50 olan faizi (federal funds rate) 0,25 puan artırarak 0,50 – 0,75 bandına çıkarması yolunda oluştu. Fed’in bu artışı yapması zaten beklendiği ve dolayısıyla piyasa tarafından satın alındığı için piyasada fazla bir etki yaratması beklenmiyor. Hatta beklentinin gerçekleşmesi halinde olumlu etki yaratması alışılmış bir sonuç olduğu için Dolarda bir miktar gevşeme olabilir. Buna karşılık eğer Fed 2017 yılında 2’den fazla faiz artıracağına ilişkin bir mesaj verirse o zaman aralarında Türkiye’nin de bulunduğu dış finansman ihtiyacı olan ekonomilerin paraları değer kaybetmeye başlar.
Not: Bu yazı 09.12.2016 Cuma akşamı saat 17,15’deki veriler kullanılarak yazılmıştır.