Finansal piyasalarda sadece gelişmeleri değerlendirmek yetmeyebiliyor. Aynı zamanda çıkan sonuçlardan oluşabilecek fiyatlamaları ve aynı zamanda bu fiyatlamaları anlatırken de belli bir zeka seviyesinde olmak ve kullanabilmek finansal başarı ve kariyer anlamında da insanların fark yaratmasına neden oluyor. IQ, Intelligence Quotient, standartlaştırılmış zeka testlerinden alınan zeka skorudur. Testin içeriğinde matematik becerisi, dil yeteneği, hafıza, mantık yeteneği ve bilgi işleme hızı yer alır ve bu skorlar IQ skorunda toplanır. Analitik zeka uzun süre genel zeka seviyesi için bir gösterge oldu fakat son dönemde duygusal zekanın da insan hayatında ve başarılarında büyük yeri olduğu anlaşıldı.
Zeka genel olarak mantık, öz farkındalık, anlama, iletişim kurma, öğrenme yeteneği, duygusal bilgi birikimi, planlama, yaratıcı olma ve problem çözme yeteneğini kapsar. IQ tamamen mantıksal süreçleri kapsarken, diğer tarftan EQ, Emotional Quotient, tamamen duygusal hislere yöneliktir. Duygusal zeka insanın duyguları anlama, kontrol etme, değerlendirme ve ifade etme şeklinin bir bütünüdür. Bazı insanlar zeki ancak başarısız olabilirler. Bunun temeli yüksek IQ seviyesine sahip olmasına rağmen EQ seviyesinin düşük olmasıdır. Yeterli donanıma sahiptir aslında ancak bunu yansıtamaz. Çevresi ile yeterli iletişim kuramadığı için bu özelliğini de bir anlamda yansıtamaz. Bu durumun tam tersi de mümkündür. IQ skoru yüksek olan kişiler bilgiyi öğrenme, anlama ve uygulama bakımından yetenek sahibidir. EQ skoru yüksek olanlar ise bilgiden ziyade duyguları anlama ve karşı tarafa ifade etme konusunda kabiliyetlidir.
Her iki zeka skoru için beynin farklı bölgeleri çalışır. IQ için sol lob, EQ içinse sağ lob aktifliği ön plandadır. IQ genlerle bireylere aktarılabilir yani aslında bir anlamda kalıtsaldır diyebiliriz. EQ ise daha çok çevresel faktörlerle ilgilidir; dış faktörlerin iyileştirilmesi ile EQ önemli bir gelişim sağlayabilir. IQ skoru yüksek olan bireyler daha çok zorlayıcı görevleri, konuları analiz etmeyi ve ilişkilendirmeyi, araştırma ve geliştirmeyi içeren mesleklerde yoğunlaşırken EQ skoru yüksek olan bireyler liderlik, takım çalışması, iş birliği, dayanışma, girişimcilik ve başarılı ilişkileri içeren mesleklerde yoğunlaşırlar. Yüksek IQ skoru akademik başarı için önemliyken yüksek EQ hayat başarısı için önemlidir. Bazı araştırmalarda başarı için IQ seviyesi %10 oranında etkili olurken EQ derecesi ise %90 oranında belirleyici olabileceği ortaya çıkmış. IQ ve EQ temelde farklı modelleri ifade eder. Ancak düşüncelerin ve duyguların birbirine bağlı olduğunu düşünürsek bu durumda IQ ile EQ’nun birbirine yakın ve birbirini tamamlayan kavramlar olduğunu görüyoruz. Duygusal zeka ile mantıksal zeka bir bütündür ve ayrı olsa da sonunda birbiri ile mutlaka bir bağlantı kurar. IQ seviyesi yüksek olan bireyler, bu yeteneklerini kötüye kullanmayı düşünmezken EQ seviyesi yüksek olan bireyler, bunu kötüye kullanabilirler. Bunu duygusal zekanın karanlık tarafı olarak adlandırabiliriz. İnsanların duygularını anlayıp onları kendi çıkarları doğrultusunda manipule edebilirler.
Bu açıklamalar ışığında finansal okuryazarlık ile piyasalardaki gelişmeleri anlayabilmek ve durumun matematiğini çıkarabilmek gerçekten derin bir meziyet ve tecrübe istiyor. Açıklanan verilerin fiyatlara etkisi, yapılan istatistik çalışmaları ile açıklanacak verilerin ve finansal tabloların nasıl bir sonuç ile karşımıza çıkacağı, piyasaları takip ederken rakamların bizlere söylediği gerçekler mutlaka finansal başarı için önemli. Aynı zamanda bu sahip olunan datanın piyasa oyuncuları tarafından nasıl bir duygusal zeka ile karşılık bulacağı, yatırımcıların rakamlar ve veriler haricinde haberlere verecekleri reaksiyonları tahmin edebilmek ise finansal başarının yeni dönemde olmazsa olmazıdır. Bununla birlikte birikimlerimizi, bilgilerimizi ve tecrübelerimizi diğerlerine seminerler, sunumlar ve eğitimler ile aktarırken de duygusal zekanın kişileri farklılaştırdığını bilerek hareket etmeli ve tüm hayatımızın sadece rakamlardan ibaret olmadığını daha net bir şekilde anlamalıyız.
Tonguç Erbaş