Mahfi Eğilmez – 23.08.2015
2002 yılında cari fiyatlarla GSYH’mız 350,5 milyar TL idi. Bunu 2002 yılının ortalama USD kuru olan 1,517’ye böldüğümüzde Dolar cinsinden GSYH’mız 231 milyar USD olarak buluyorduk. Bu GSYH düzeyinde kişi başına gelirimiz de 3.492 USD ediyordu.
2002 yılından sonra Türkiye’nin GSYH’sı hem TL hem de USD cinsinden artış gösterdi. Yaknızca küresel krizin ilk darbesini yediğimiz 2009 yılında Dolar cinsinden GSYH’mız düşüş gösterdi. Bu düşüş sonrasında Dolar cinsinden GSYH artışı, hız keserek de olsa 2014 yılına kadar devam etti. 2014 yılında GSYH’mız dolar cinsinden 823 milyar USD’den 800 milyar USD’ye geriledi. Buna paralel olarak kişi başına gelirimizde de aynı gerileme ortaya çıktı.
2015 yılının başlangıcında USD/TL kuru 2,30 idi. Eğer USD/TL kuru 2015 yılını 3,0 olarak tamamlarsa yıllık ortalama kur kabaca 2,65 olarak karşımıza çıkar. Bu yıl ekonominin yüzde 3,0 oranında büyüyeceğini ve ortalama enflasyonun da yüzde 7 dolayında olacağını düşünürsek yılsonunda TL cinsinden GSYH’mız 1.925 milyar TL olacak demektir. Bunu 2,65’lik ortalama kura bölersek USD cinsinden GSYH’mızı kabaca 726 milyar USD olarak hesaplamış oluruz. .
Aşağıdaki grafik GSYH’mızı TL ve USD cinsinden 2002’den 2015’e kadar çizdiği eğilimi sergiliyor (2015 yılı GSYH’sı yukarıda açıkladığım hesaba göre yapılmış tahmini yansıyıyor.) Mavi çizgi TL, kırmızı çizgi USD cinsinden GSYH’yı gösteriyor. Grafiğin ortaya koyduğu görünüme bakılırsa; 2014 ve 2015 yıllarında TL cinsinden GSYH’nın artmaya devam etmesine karşılık USD cinsinden GSYH düşüşe geçmiş bulunuyor. Bunun da nedeni TL’nin USD’ye karşı değerli kalmayı sürdüremeyerek sürekli değer kaybetmesi.
2002 yılından başlayarak küresel krize kadar TL’yi değerli tutmayı başaran Türkiye, bunun yarattığı illüzyon ile GSYH’sını gerçek büyümesinden çok daha hızlı büyümüş gibi gösterebildi. Ne var ki yapısal reformları yapmadığı için bu illüzyonu sürdürmek mümkün olamadı ve sonunda TL ile büyüyen GSYH’mız USD ile küçülmeye başladı. Yukarıdaki grafik bu eğilimi açık olarak sergiliyor.
Aşağıdaki grafik kişi başına gelirimizin aynı dönemdeki gelişimini USD cinsinden gösteriyor.
Grafiğe baktığımızda küresel krizin Türkiye’yi etkilediği 2009 yılında kişi başına gelirimizde ciddi bir düşüş yaşandığını, sonrasında bir türlü eski ivmeyi yakalayamadığımızı görebiliyoruz. Kişi başına gelirimizdeki artış 2010 yılından itibaren durmaya dönüşmüş, 2014 yılından itibaren de azalmaya başlamış görünüyor. 2014 yılında kişi başına gelirimiz 2013 yılına göre yaklaşık 400 USD kadar azalmıştı. Yukarıda 2015 yılı için hesapladığımız 726 milyar USD’lik GSYH’yı 78,2 milyon olarak hesaplanan 2015 yıl ortası nüfusuna bölersek 9.283 USD’lik bir kişi başına gelir düzeyine ulaşırız. 2014 yılında kişi başına gelirimiz 10.404 USD idi. Buna göre, hesaplamalar doğru çıkarsa, bu yıl kişi başına gelirimiz 1.120 USD kadar azalacak demektir.
GSYH’mızın USD cinsinden düşmesi dış borçlarımızın oran olarak daha yüksek görünmesine, cari açığımızın oran olarak bir türlü düşmemesine yol açacak bir gelişmedir. Bu gelişmenin yabancı yatırımcıları ve başta kredi derecelendirme kuruluşları olmak üzere onları yönlendirenleri olumsuz etkilemesini beklemek gerçekçi bir yaklaşım olur.
Özetle ifade etmek gerekirse; refahını artıran ekonomi görünümünden çıkıp refah gerilemesi aşamasına girmiş görünüyoruz. GSYH büyüklüğü olarak bir zamanlar 16’ncı büyük ekonomiydik 2015 sonunda 18’nci sıraya gerilemiş olacağız. İllüzyonla oluşturulan iyileşme sonsuza kadar sürdürülemiyor.
Bir Çin atasözü şöyle diyor: ‘Kara gömülen ceset yazın ortaya çıkar.’