Mahfi Eğilmez – 18.10.2012
Türkiye’de brüt nominal mevduat faizi ortalama yüzde 8,5. Bunun vergisi yüzde 15. Bu durumda net nominal faiz yüzde 7,2 oluyor.
Reel faiz şu denklemle hesaplanıyor:
Reel faiz = (1+Nominal faiz) / (1+Beklenen enflasyon) – 1
Bu denklemde nominal faiz olarak net nominal faizi yani yüzde 7,2’yi kullanmak gerekiyor.
Beklenen enflasyon mevduatın vadesinin son gününde olması beklenen enflsyon oranını ifade ediyor. Bir yıl boyunca net nominal faizin yüzde 7,2 düzeyinde aynı kalacağını ve yıl sonunda enflasyonun yüzde 6 olacağını tahmin ediyorsak net reel faizi şöyle hesaplarız:
Reel faiz = (1+0,072) / (1+0,06) -1 Reel faiz = Yüzde 1,13
Buna karşılık insanlar hesaplamaya beklenen enflasyonu değil bugünkü enflasyonu alıyor ve ona göre bakıyorlar. Bugünkü enflasyon yüzde 8,5 ise hesaplama şöyle yapılıyor:
Reel faiz = (1+0,072) / (1+0,08) – 1 Reel faiz = Yüzde – 0,74
Türkiye’de tasarrufların GSYH’ya oranı yüzde 12 dolayında bulunuyor. Bu oran. Bundan on yıl önce yüzde 22 idi. Yani son on yılda tasarruf oranı yaklaşık on puan düşmüş bulunuyor. Bunun çeşitli nedenleri var kuşkusuz ama en önemli neden tasarrufun karşılığı olan net reel faiz oranının hızla düşmüş olmasıdır.
İnsanlar geçmişte alıştıkları yüksek net reel faiz oranlarıyla sıfır dolayında bulunan bugünkü faiz oranlarını kıyaslayınca tatmin olmuyor ve tasarruflarını gayrimenkul alımı gibi alanlarda değerlendirmeye çalışıyorlar. Bu alana yapılan yatırımlar giderek şişkinlik yaratıp balona dönüşüyor. Bu kez konut kredileri daraltılıp maliyeti yükseltilince de büyüme etkileniyor.
Merkez Bankası üzerinde ciddi bir faiz indirme baskısı oluşturuldu. Ne var ki faizin daha fazla inmesi zaten düşmüş olan tasarruf oranını daha da düşürebileceği için bu karar Merkez Bankası açısından çok da kolay bir karar değildi.
Merkez Bankası zor bir dönemeçte gecelik borç verme faizini yarım puan indirerek yüzde 9,5’e düşürme kararı aldı.
Tasarruf oranını artırmak için birçok önlem almaya çalışan ekonomi yönetimi açısından en kritik nokta enfasyonda önümüzdeki iki ayda matematiksel olarak yaşanacak düşüşün izleyen dönemde de devam edip etmeyeceğidir.