Enflasyon, en basit tanımıyla fiyatlar genel düzeyinde ortaya çıkan sürekli artış demektir.
Bu basit tanımı ayrıntılarıyla ortaya koyarsak:
1- Ele alınacak olan fiyatlar genel düzeyidir. Yani tek tek fiyat artışları enflasyon olarak tanımlanamaz.
2- Fiyatlar genel düzeyinin sürekli bir artış içinde olması gereklidir. Yani bir veya birkaç malın fiyatının sürekli artış göstermesi ya da bütün malların bir defa artış göstermesi enflasyon değildir.
Kaynaklarına göre sınıflandırıldığında iki çeşit enflasyon vardır:
1- Talep enflasyonu
2- Maliyet enflasyonu
Toplam talep düzeyinin arzı aşarak sürekli fiyat yükselmesine neden olması halinde talep enflasyonu ortaya çıkar. Bir başka deyişle talep enflasyonu tüketim harcamalarındaki artıştan, bu da genellikle para arzının yükselmesinden kaynaklanır.
Üretimde girdi olarak kullanılan mal ve hizmetlerin maliyetlerinde ortaya çıkan artışlar sonucunda fiyatların sürekli artış içine girmesi dolayısıyla maliyet enflasyonu meydana gelir. Maliyet enflasyonu, ücret-gelir çekişmesi, yerli ve ithal girdi malları (petrol gibi) fiyatlarının yükselmesi gibi nedenlerle oluşur.
Hızına göre değerlendirildiğinde 3 çeşit enflasyon ayırt edilebilir:
1- Sürünen enflasyon
2- Hiperenflasyon
3- Basamaklı enflasyon
Sürünen enflasyon, genellikle % 2-3 gibi düşük bir oranda seyreden ve fazla iniş-çıkış göstermeyen bir enflasyon türüdür. Gelişmiş ülkelerde sürünen enflasyon yaygındır.
Hiperenflasyon, yıllık fiyat artışlarının % 1.000 gibi düzeylerde olduğu bir enflasyon biçimidir. 1930’larda Almanya’da, 1980’lerde Latin Amerika ülkelerinde görülmüştür.
Basamaklı enflasyon ise iki haneli olduğu halde hiperenflasyona dönüşmeyen inişli-çıkışlı bir enflasyon türüdür. 1980 ve 1990’lı yıllarda Türkiye’nin yaşadığı enflasyon türüdür.
Dr. Mahfi Eğilmez-Dr. Ercan Kumcu – Ekonomi Politikası