Mahfi Eğilmez – 07.03.2015
Türkiye’ye yatırım yapan Amerikalı ile Avrupalının durumu
Son bir yılda USD/TL, Euro/TL ve sepet kurdaki durumu ve değişimi aşağıdaki tabloda gösteriyorum.
6 Mart 2014’de Türkiye’ye bir Amerikalının 100 Dolar ve bir Avrupalının 100 Euro getirdiğini ve bunları o günkü kurla bozdurduğunu düşünelim. Eline 220 TL geçen Amerikalı ve eline 303 TL geçen Avrupalının bu parayla yüzde 10 faizli bir yıl vadeli tahvil aldığını varsayalım. 6 Mart 2015’de vadesi geldiğinde tahvilleri izleriyle birlikte tahsil ettiklerinde ellerine geçen parayı getirdikleri dövizlere çevirdiklerinde Amerikalının eline 242 TL geçecek ve bunu Dolara çevirdiğinde (242/2,64=) 92 Dolar alacaktır. Amerikalı 100 Dolar getirmiş, faiz aldığı halde 8 Dolar zarar etmiştir. Avrupalının eline 333 TL geçecek bunu Euroya çevirince (333/2,86=) 116 Euro alacaktır. Yani Avrupalı Euro bazında yüzde 16 faiz ve kur kazancı elde etmiştir.
Türk ihracatçının durumu
Bu yılın ve geçen yılın ilk iki ayında ihracat miktarlarını (USD değeri cinsinden) ve Euro/TL kur ortalamasını aşağıdaki tabloda sunuyorum.
Türkiye’nin ihracatında ilk iki ayda ortaya çıkan gerilemenin temel nedenlerinden birisi, TL’nin Euro’ya karşı değer kazanmasıdır.
Türk ihracatçısının gelir ağırlığı Euro ile olduğuna göre basit bir örnek vererek durumu açıklayalım (her örnek gibi bunun da genel durumu temsil eden bir örnek olduğunu, bütün ihracatçıların aynı durumda olmadığını dikkatinize sunmak isterim.) Diyelim ki ihracatçı A’nın ihracat tutarı hiç değişmiyor ve aylık olarak 100 Euro ihracat yapıyor. İhracatçı A’nın 2014 Mart ve 2015 Mart ayındaki karşılaştırmalı durumunu o dönemde geçerli olan kurları kullanarak şöyle gösterebiliriz.
Şubat 2014’de 100 Euro ihracatın karşılığı (100 x 3,03 =) 303 TL
Şubat 2015’de 100 Euro ihracatın karşılığı (100 x 2,86 =) 286 TL
Aynı malı aynı Euro değeriyle ihraç eden ihracatçı bir yıl öncesine göre 17 TL daha düşük gelir elde etmiş oluyor.
2015’in ilk 2 ayında araba satıcılarının durumu
Bu yılın ve geçen yılın ilk iki ayında Euro/TL kur ortalaması aynı dönemler itibariyle otomobil ve hafif ticari araç satış sayıları aşağıdaki tabloda gösteriyorum.
Otomobil ve hafif ticari araç satışlarında geçen yılın ilk iki ayına göre bu yılın aynı döneminde yüzde 33’e yakın artış olmuş görünüyor. Bu artışın nedenlerinden birisi de Euronun TL’ye karşı yüzde 9’u aşan değer kaybı. Euro ile ithal edilen arabalar TL’nin Euroya göre değer kazanmış olması nedeniyle geçen yıla göre ucuzlamış bu da araba talebini ve satışlarını artırmış bulunuyor.
2014 yılının ilk ayında 20.000 Euroya ithal edilen bir yabancı araba Türkiye’de vergiler vb öncesinde 60.600 TL ediyordu. Aynı araba 2015’in ilk aylarında ithal edildiğinde 55.000 TL ediyor. Bu durumda arabanın fiyatı geçen yıla göre 5.600 TL ucuzlamış oluyor. Araba satışlarında ilk iki aydaki patlamanın en önemli nedeni budur.
Dolar cinsinden borcu olanın durumu
Dolar, TL’ye karşı bu dönem içinde değer kazandığı için dış borcu olanların çoğu ciddi kayıplarla karşılaştılar. Bunu da bir örnekle açıklayalım.
Diyelim ki A firmasının dış borç tutarı 100 USD ve bu miktar sabit kalıyor. A firmasının 2014 Şubat ve 2015 Şubat ayındaki karşılaştırmalı durumunu o dönemde geçerli olan kurları kullanarak şöyle gösterebiliriz (Mart 2014 USD/TL kuru için yazının ilk tablosundaki 2,20 kurunu, Mart 2015 USD/TK kuru için de haftanın kapanış kuru olan 2,62 kurunu kullandım.)
Mart 2014’de 100 USD dış borcun karşılığı (100 x 2,20 =) 220 TL
Mart 2015’de 100 USD dış borcun karşılığı (100 x 2,62 =) 264 TL
Aynı miktarda Dolar borcuna sahip kişinin bir yıl öncesine göre borcu 42 TL artmış oluyor.
Kazananlar/kaybedenler
USD birikimi olanlar, USD ile ihracat yapanlar, USD alacağı olanlar, Euro borcu olanlar, Euro ile ithalat yapanlar, Türkiye’ye Euro ile borç verenler bu dönemin kazananları oldu. TL ve Euro birikimi olanlar, USD borcu olanlar, USD ile ithalat yapanlar, Türkiye’ye USD ile borç verenler, Euro cinsinden alacağı olanlar, Euro ile ihracat yapanlar, Euro ile çalışan turizmciler ise bu dönemin kaybedenleri oldu.
Veri Kaynakları: Kurlar TCMB sitesindeki satış kurları kullanılarak derlenmiş, ihracat verileri Türkiye İhracatçılar Meclisi – TİM sitesinden, otomobil ve hafif ticari araç satış verileri Otomotiv Distribütörleri Derneği Raporlarından alınmıştır