Dış Ticaret nedir? Göstergeleri nelerdir? Dış Ticaret rakamları nasıl yorumlanır?
Dış ticaret, ithalat ve ihracattan oluşur ve dış ülkelerle mal bazında yapılan ticaret rakamlarını içerir. Bir ülkenin ekonomik ilişkilerinin önemli bir bölümünün, dış ticaret istatistiklerinde gözlemlenmesi mümkündür.
Dış ticarette en önemli göstergeler, dış ticaret açığı ve dış ticaret hacmi rakamlarıdır. İthalatın ihracattan fazla olması halinde dış ticaret açığından, fazla olması halinde ise dış ticaret fazlasından söz edilir. Dış ticaret hacmi denildiğinde ise, ithalat ve ihracat rakamlarının toplamı, yani o ülkenin gerçekleştirmiş olduğu toplam dış ticaret akla gelmelidir.
Diğer bir gösterge olan ihracatın ithalatı karşılama oranı ise, ihracatın ithalata bölünmesiyle bulunur ve dış ticaretin genel seyri hakkında fikir verir.
Nasıl hesaplanır?
İthalat ve ihracat rakamları hesaplanırken, satılan veya alınan malların o dönemdeki fiyatları ile mal adedi çarpılır ve kümülatif olarak hesaplanır. Dış ticaret fiyat endeksleri, bu fiyatlardan oluşturulmaktadır.
Nasıl değerlendirilir?
Ekonomide canlanma görülen yıllarda, artan gelirlere paralel olarak tüketim malı ithalatı hızla artar ve dış ticaret açığının büyümesine neden olur.
İthalatta görülen hızlı artış, TL’sının aşırı ölçüde değerlendiği ve kurlardaki artış oranlarının, enflasyon oranlarının çok altında olduğu şeklinde yorumlanabilmektedir.
Yatırım malı ithalatındaki artış olumlu karşılanmaktadır. Bu durum, iş çevrelerinin ekonominin geleceğine umutla baktıklarının kanıtıdır.
Sanayicilerin, sonraki dönemlerde ortaya çıkabilecek kur artışlarını dikkate alarak stok yapmaları sonucunda; hammadde ve ara malı ithalatında da artış kaydedilir.
Olumlu kabul edilen göstergelerden biri de, tüketim malı ihracatındaki artışın, hammadde ihracatındaki artış hızından daha büyük değerlerde olmasıdır.
Büyüme yıllarında; iç pazardaki hızlı talep artışıyla beraber, ithalatta da hızlı bir artış yaşanır. (Türkiye’de ithalat, büyümeye endekslidir.) Durgunluk yıllarında ise, ihracat ön plana çıkmaya başlar.
İhracatın ithalatı karşılama oranının artması, iki şekilde algılanabilir. Birincisi ithalatın azalmaktadır; ikincisi ise ihracat artış trendindedir. Ya da ikisi de birden azalıyor olabilir. Bu durumda da; ihracattaki azalışın, ithalattaki azalıştan daha az olduğu söylenebilir.
Dış ticaret açığının büyümesi, döviz dengesini tehlikeye sokabilir.
Yatırım malı ithalatı, ekonomideki canlılığın bir göstergesi olarak kabul edilirken; tüketim malı ithalatı ise, yerli sanayi dallarını zor durumda bırakacağından çeşitli kuruluşlarca göz önünde tutulan bir göstergedir.