Devalüasyon nedir?
Devalüasyon: Bir ulusal paranın dış değerinin diğer bir güçlü paraya göre düşürülmesidir. Bu sayede amaçlanan, ithalatı pahalandırıp ihracatı göreceli olarak ucuzlatarak, döviz girişini hızlandırabilmektir.
Ancak, üretimin iç talebi karşılayamaması veya dış ülkelerdeki alıcıların fiyatların düşmesine rağmen daha fazla mal talep etmeleri halinde, devalüasyon kısa sürede bir yarar sağlamaz, etkisiz kalır ve ithalat yine de artar.
İthal malları petrol gibi vazgeçilmez nitelikte ise veya ithal malları kullanımı toplumun genelinde yaygınsa, paranın dış değerinin düşürülmesi ithalatta kısmi bir azalmaya neden olur. Salt fiyatlardaki artış ile böylesi yaygın bir eğilimin kısıtlanması çok da kolay değildir.
Daha pahalı olan ithalat enflasyonu yükseltince, ulusal paranın yeniden değer kaybetmesi gerekir. Enflasyon-devalüasyon spirali, hiper-enflasyonun en önemli nedenlerinden biri olarak kabul edilmektedir.
Kur artışının kontrol altına alınmak istenmesindeki en büyük neden, ithalat artışına rağmen mallarda göreceli ucuzluk sağlamak ve enflasyonu düşük tutma isteğidir.
Nasıl değerlendirilir?
Kurların yükselmesi ile sanayicilerin yatırım eğilimleri zayıflamaya başlar. Çoğunlukla ithal edilen yatırım mallarının daha pahalıya mal olması, bu sonucu doğurmaktadır.
Bütçe açığı, kur artışı ile birlikte büyür. Dış borç faizlerinin TL olarak karşılıklarındaki artış nedeniyle, bu ödemelerin yer aldığı bütçede verilen açık tutarı artar.
Kur artışlarında yaşanan hızlanma, fiyatlar genel düzeyini düzeltir. Aynı zamanda, döviz talebi de bu hızlanma ile birlikte yükselir. Kur artışlarını durdurmak için faiz oranlarını yükseltmek gerekeceğinden, ekonomi durgunluk dönemine girer.
Devalüasyon, özellikle az gelişmiş ülkelerde enflasyon oranında artışlara neden olur. Ayrıca devalüasyon, ülkenin yerli para cinsinden borçlarında artışlar yaratır.
Devalüasyonun enflasyona etkisinin büyüklüğü, ithalatın milli gelir içindeki oranına ve toplam ithalat içindeki temel ihtiyaç maddelerinin oranına bağlıdır.
Kurlarda yapılan değişiklik, ödemeler dengesinin sadece cari işlemler kısmı üzerinde değil, aynı zamanda sermaye hareketleri üzerinde de etki yaparak dış dengeyi önemli ölçüde etkiler.
Ulusal paraları değer kaybetmekte olan yani yüksek enflasyon yaşayan ülkelerde, eğer kur değişikliği enflasyonun üstünde ise aşırı alım pozisyonu kar yaratır. Aşırı satım pozisyonu ise, ileride gerek duyulduğunda o dövizi satın almak için daha fazla para ödeneceğinden zararlıdır.