Son dönemde, İstanbul Menkul Kıymetler Borsası (İMKB)’nda işlem gören bazı hisse senetleri için brüt takas uygulamasına geçilmiştir.
Brüt takas uygulaması, netleştirmenin kaldırılması olarak da ifade edilebilmektedir. Netleştirme Nedir, Mevcut Durumda Nasıl Yapılmaktadır?
Mevcut durumda İMKB Takas ve Saklama Bankası A.Ş. (Takasbank) tarafından aracı kurumların, iki seans süresince gerçekleştirilen işlemlerinde, hisse bazında ve toplam TL olarak netleştirme yapılmaktadır. Bu çerçevede, aynı tarihli iki seans süresince, bir hisse senedinde hem satış hem de alış işlemi yapan aracı kuruluş, satış toplamı alış toplamına mahsup edilerek çıkan net bakiyeye göre söz konusu hisse senedi üzerinden takasa borçlandırılmakta veya alacaklandırılmaktadır. Diğer yandan, tüm hisse senetlerindeki alış veya satışlarının bedelleri ise genel olarak netleştirilmekte ve aracı kuruluşun alış tutarları fazla ise aracı kuruluş takasa nakit borçlu, satış tutarları fazla ise takastan nakit alacaklı olmaktadır. Netleştirme uygulaması sayesinde bir hisse senedinde gün içerisinde alım satım gerçekleştiren bir yatırımcı sadece gerçekleştirdiği alım veya satım sonucundaki net fark miktarı kadar teslim yükümlülüğüne tabi olmaktadır.
Brüt Takas Uygulaması Nasıl İşlemektedir?
Netleştirme uygulaması kaldırılan hisse senetlerinde Takasbank tarafından brüt takas uygulaması yapılmakta, aracı kurum ve yatırımcı bazındaki takas alacakları Takasbank tarafından takas süresinden sonra dağıtılmaktadır. Buna göre, söz konusu hisse senetlerinde alım yapmak isteyen yatırımcıların takas tarihinde hesaplarında alımlarını karşılayacak tutarda nakit, satım yapmak isteyen yatırımcıların takas tarihinde hesaplarında satımlarını karşılayacak miktarda menkul kıymet bulundurması gerekmektedir. Bu uygulama ile hisse senetlerinin piyasasında üçüncü kişiler nezdinde yanlış intiba uyandırabilecek ve piyasaya net katkı sağlamayan nitelikteki alım-satım işlemleri ile olağandışı fiyat-miktar hareketlerinin önüne geçilmesi amaçlanmaktadır. Brüt takas uygulaması, sadece takas işlemleri ile ilgili olup uygulamanın yatırım kararlarını etkileyecek ve yatırım yapmayı engelleyecek hiçbir olumsuz yönü bulunmamaktadır. Öte yandan brüt takas uygulaması, yatırımcıların ve hisse senedi piyasasının risklerini azaltabilecek etkiye sahiptir.
Kurulumuzca halen yürütülmekte olan çalışmalar sonucunda, fiili dolaşımdaki pay sayısı, halka açıklık oranı, piyasanın derinliği gibi faktörler dikkate alınarak belirli kriterler altında kalan hisse senetlerinde uygulanmak üzere brüt takas uygulamasına geçilmesi konusunda genel ve özel nitelikli düzenleme yapılması söz konusu olabilecektir. Kurulumuzca yatırımcıları korumaya yönelik söz konusu çalışmalar, İMKB, Takasbank ve Merkezi Kayıt Kuruluşu A.Ş.’nin halen devam etmekte olan piyasa düzenlemeleri ve teknik alt yapı çalışmaları da dikkate alınarak yürütülmektedir.
Brüt takas uygulaması yanında, uzun yıllardan beri belirli hisse senetlerinin piyasalarında ard arda görülen yapay fiyat ve piyasa oluşturma teşebbüslerine karşı çok yönlü tedbir uygulamaları üzerinde çalışılmaktadır. Kurulumuzca üzerinde çalışılan söz konusu tedbirler, suç işlendikten sonra olayın tespit edilmesine dayalı cezalandırma ve yasak getirme yaklaşımlarından çok suç işleme kapılarının baştan kapatılmasına ve suç işlenmesini kaynağında önlemeye yönelik modern yaklaşımlara dayanmaktadır. Bu yöndeki çalışmaların tamamı, mevcut piyasa işleyişini bozmayacak tarzda ve sermaye piyasasının büyütülmesi projeksiyonları dikkate alınarak yürütülmektedir.
Kurulumuzun yatırımcıları korumaya yönelik çalışmalarında en yüksek düzeyde etkinliğin sağlanabilmesi için, tüm sermaye piyasası kurumlarının faaliyetlerini daha özenli yönetmesinin ve tasarruf sahibi ve yatırımcıların yatırım yapma temel kurallarına uyumda daha dikkatli olmalarının büyük önemi bulunmaktadır.
Kamuoyuna saygı ile duyurulur.
Kaynak: spk.gov.tr