Borsa (BIST100) yükselir çünkü döngü vardır
Borsa geçmişte hangi sebepten yükseldiyse, şimdi de benzer sebep gerçekleştiği için yükselmektedir. Bunun haberler veya siyasi gelişme kaynaklı olduğunu düşünmek yerine daha “geçerli” düşünce yapısı içinde olmak gereklidir. Ekonomist, siyaset bilimci gerçeklerinden bağımsız düşünmeyi “gelenek” haline getirmeliyiz.
Onlarca vaka içinden göze çarpan biri: 2016 içinde 650 seviyesi altına düşüp, 2018’de 1200 üzerine çıkmıştı. Enflasyonun nispeten düşük olduğu ortamda ciddi anlamda reel kazanç olmasını daha geçerli sebeplere bağlamak gereklidir. Bunu da piyasanın iç mekanizmasından çıkartabiliriz. Bir sayısal, belki onlarca sayısal model kıyaslanarak etki çalışmaları yapılmalıdır. Aksi durumda rüzgarda yaprak misali sonuçların arkasından yorum yapmakla yetinilecektir.
Piyasa hafızası döngüleri sağlıklı işletir
Bugüne dek hep sayısal modeller üzerinden gittik ve buna devam edeceğiz: miktar, büyüklük sayma üzerine geliştirilen bu modelleri “kantitatif” sınıfı altında görebiliriz.
Bu modellerin bir yansıması olarak aşağıdaki basit tablo üzerinden de önemli tespitler (çıkarımlar) üretebiliriz. Böylece, siyasi veya ekonomik gelişme ne olursa olsun “evet ama bir de işin sayısal tarafı var” diyebilmemiz mümkün olmaktadır.
| Hareketli ortalama | Basit | Üstel |
| 5 aylık | 5023 | 5074 |
| 10 aylık | 4774 | 4606 |
| 20 aylık | 3537 | 3820 |
| 50 aylık | 2135 | 2626 |
| 100 aylık | 1522 | 1882 |
| 200 aylık | 1051 | 1288 |
| Ortalama | 3007 | 3216 |
| Belirleyici parametre değerlerinin ortalamadan negatif veya pozitif sapma büyüklüğü geleceği belirler. | ||
Çoğunluğun takip ederek sonuç aldığı klasik bakışla gidersek yukarıdaki tablo bize “endeks ortalamasının üzerinde kaldığı sürece” bakışıyla cevaplar üretecektir. Bu gidilecek mesafe hakkında yeterli bilgi verebilir mi? Varsayalım ki veriliyor o durumda ne kadar tutarlı ve güvenilir? Geçmişte doğrulanmış testleri var mıdır? Soru soruyu açıyor.
Halbuki meseleyi basite indirgeyip, sağlam temele oturtup devamında karmaşık hale getirebiliriz. İnsan hafızası gibi, toplum hafızası gibi; derinlerde saklı gerçeklerin etkisi genellikle göz ardı edilir. Olguların yaşı ilerledikçe geleceğe etkisi daha yüksek olur: buna göre de tabloyu çalışmak daha değerli sonuçlar verecektir. Belki de daha önce fark edilmemiş gerçeklerin heyecanını sağlayacaktır.
Basit bir tablodan hayatın gerçeklerine
– Yukarıdaki tabloda görüldüğü gibi “yaşlı” ortalamaların 3,4 misli üzerinde genç ortalamaları görüyoruz
– Bu farklılık bir gerilim veya bozulma öncesi tablo değildir
– Düşünülenin tersine, aşırı pahalı olamama etkisini yansıtmaktadır
– Ekonometrik temel, finansal veya diğer ölçütlere göre tespitler vardır
– Hafıza yaklaşımına göre ucuzluk daha belirgindir