Utku Altunöz – 14.11.2018
Değerli takipçilerim. Bugün sizlere finans piyasalarında çokça karşılaştığımız ve Türkiye’de BİST’de de varlığını kanıtladığım ve Viyana kongresinde sunduğum sürü davranışı etkisinden bahsetmek istiyorum.
Bandwagon, kelime anlamı olarak bando wagon ya da bando arabası anlamına gelmektedir. Söz konusu terim Türkçe’de sürü psikolojisi şeklinde kullanılmaktadır. Bazı kaynaklarda herd behavior ya da herd davranışı olarak da kullanılmaktadır. Davranış bilimleri, sürü psikolojisini kurallar ve şartlar dizisiyle temellenmiş belirli inançların, bir grup, topluluk, ülke vs.’nin insanları arasında yayılması olarak tanımlamaktadırlar.
Ekonomide fazla insan hali hazırda piyasadaki bir ürüne sahipse o ürüne olan talep o kadar artar çünkü her bir yeni tüketici atlayacak son vagonu (bandwagon) olmayan durumdan çok daha fazla talep ederler. Finans sektörünün önemli enstrümanlarından biri olan borsalardaki sürü davranışını örnek vererek konunun daha iyi anlaşılmasını sağlayabiliriz.
Borsa oyuncularına yönelik yapılan çalışmalarda, hisse senedi yatırımcıların kararlarında akılcı olarak tercihlerini en üst seviyeye yükseltmek, portföylerini çeşitlendirmek ve riskte kaçınmak amacı taşıdıklarını göstermektedir. Bununla birlikte yatırımcılar, bu amacı gerçekleştirememektedirler. Söz konusu başarısızlığın temel nedeni olarak bilişsel hatalar gösterilmektedir. İlgili çalışmalarda bireysel borsa yatırımcılarının kazanan hisseleri ellerinde tutmaları gerektiğinden daha erken elden çıkardıklarını, kaybettikleri hisseleri ise gereğinden daha uzun süreyle ellerinde tuttukları gözlemlenmiştir. Bu durumun altında yatan temel neden sürü etkisidir. Kendilerine aşırı güvenen yatırımcılar, söz konusu aşırı güvenin verdiği cesaretle oldukça fazla ve zararına işlem yapmakta, tanıdık oldukları hisselerle aralarında duygusal bir bağ kurmakta, durumlar karşısında aşırı veya düşük tepkiler göstermekte, kendi doğrularını destekleyen bilgiyi arama ve diğer bilgileri kabul etmeme eğiliminde olmaktadır. Diğer bir ifadeyle yatırım kararlarında rasyonaliteden uzaklaşılmakta, kararlar kişinin sezgi ve hislerine dayalı olarak alınmaktadır.
Bu bilgiler doğrultusunda gelelim çalışmamıza
Hisse senedi piyasalarındaki bilhassa da Borsa İstanbul’da sürü davranışı, yatırımcıların hisse ticareti kararlarında kendi fikirlerini görmezden geldiği ve piyasa yönünde ticarette olduğu şeklinde kendini göstermektedir. Rasyonel varlık fiyatlandırma modellerinin geçerliliğini ve çeşitlendirme fırsatlarını değerlendirmek için piyasalarda sürü davranışının etkisini tespit etmek önemlidir. Çalışmamda sürü etkisinin geçerliliği, Christie ve Huang (1995) ve Chang, Cheng ve Khorana (2000) tarafından geliştirilen iki farklı model dikkate alınarak araştırılmıştır. Araştırma verileri, 1998- 2016 dönemi için günlük logaritmik hisse senedi getirilerini içermektedir. Çalışma, dönemi 1998-2005 ve 2006-2016 yılları olmak üzere iki alt döneme bölmek suretiyle çeşitlendirilmiştir. Elde edilen sonuçlara göre sürü davranışının yönü yükselen piyasa koşullarında ilk periyodda yoğun olarak hissedilmiştir. Etki, periyotta ise bu etki 2. periyodda azalmıştır. Burdan çıkacak sonuç hisse senedi alırken herkesin aldığı hisseleri almak yerine daha rasyonel yöntemlerle seçim yapmak faydamıza olacaktır.