Geometrik olarak evet: bazı yükselişlerin hızlı ve diğerlerinin yavaş gelişmesini buna bağlayabiliriz.
Klasik bakıştakilerin olay gerçekleştikten sonraki açıklamalarını baz alırsanız söylenecek nettir ama faydası yoktur: haberlerin etkisiyle yükselir ve düşer. Böyle bir açıklama doğruysa, sormak gerekir: hangi haberin % kaç prim kazanç/kayıp etkisi vardır bunu ölçebilir misiniz? Ben ölçmem çünkü bu anlamsız bakışın savunucusu değilim. Savunanların sapla samanı birbirinden ayırarak yatırımcıyı net şekilde aydınlatması gerekmez midir? Gerekmiyorsa varlık sebepleri nedir? Bunun cevabını almak için yatırımcı sorgularsa geleceğine ve yakın çemberine faydası yüksek olur. Aksi durumda bu döngü verimsizleşmeye devam eder. Peki borsa hızlı yükseldi ve aniden durdu ve sürpriz şekilde (!) düşüş gösterdi. Tesadüf yoktur, iyi model, kötü model vardır. Düzenli takip edenler bilir ki son yazılarda borsa endeksinin dolara paralel hareketini belirtmiştik. Yani yükselirse o da yükselir. Peki son günlerde ne oldu? Dolar yükselmezken, endeks hızlı yükseliş göstererek bakış açımızı doğrulayan hareketi yaptı. Dolara paralel devam etmesi gereken hareket lazımdı ve hızlı yükselişe düzeltme bu yüzden gelmiştir. Dolar/TL karşısında değerlendirdiğimiz bu hareketi, dolar endeksi karşısında da benzer şekilde modelleyebiliriz.
Yani klasik yorumda iyi olanı ıskalayıp, eksik bilgiyle yanlış değerlendirmeye gitmeye gerek yoktur. O tarafın da artık kendine düzeltme yapması gerekir. Belki dolar endeksine göre değerlendirmek artık daha doğru olacaktır çünkü dijital dönüşüm sonrası dünya yönetim sistemine entegrasyon hızlanacaktır ama bunun ülkeye refah getirmesi için model değişikliği şarttır. Sözde değil, sayılara ve matematik araçlara bağlı model olması gereklidir. Aldığımız öğretimin ve eğitimin ve tecrübenin karşılığını arıyorsak bakış açımızı radikal şekilde değiştirmeliyiz.
Dolar endeksine karşı borsa endeksini değerlendirirken geçmişten vakayla vurgulayalım: 2018 aralık ve 2019 ocak haftaları arası hızlı hareketin düzeltmesi bitmek üzeredir. Yani o dönem dolar endeksine karşı hızlı değerlenen borsa endeksi algoritma model gereği düzeltmesini yataya dönmüş olarak bitirmek üzeredir. Döngülerden ibaret davranışları izliyoruz.