Mahfi Eğilmez – 02.12.2016
Öncelikle başlıca piyasa göstergelerinde nasıl değişmeler yaşandığını bir tablo ile gösterelim.
Piyasa Göstergelerindeki Değişmeler
| Piyasa Göstergesi | 28.11.2016 | 2.12.2016 | Fark (%) |
| USD / TL Kuru | 3,4154 | 3,5207 | 3,08 |
| Euro / TL Kuru | 3,6193 | 3,7535 | 3,71 |
| Euro / USD Paritesi | 1,0585 | 1,0661 | 0,72 |
| Altın (USD/Ons) | 1.189 | 1.176 | -1,12 |
| Brent Petrolü (USD/Varil) | 48,24 | 54,09 | 12,13 |
| BIST 100 Endeksi | 74.990 | 73.391 | -2,13 |
| USD Endeksi | 101,31 | 100,74 | -0,56 |
| ABD 10 Yıllık Tahvil Faizi (%) | 2,348 | 2,383 | 1,49 |
| CDS Türkiye Primi | 295 | 308 | 4,41 |
| Gösterge Faiz (%) | 10,62 | 10,93 | 2,92 |
| TCMB Ortalama Faizi (%) | 8,09 | 8,3 | 2,60 |
Tablo bize bu haftanın finansal piyasalar açısından oldukça çalkantılı geçtiğini gösteriyor. En büyük değişim Brent petrolün varil fiyatında ortaya çıkmış. Onu Türkiye’nin risk primi (CDS primi) artışı ve TL’nin Euro ve USD karşısındaki değer kaybı izlemiş.
Dış Etkiler / İç Etkiler
TL, Dolara karşı değer kaybetmeye başladığında bu kaybın ne kadarının dış, ne kadarının iç etkenlerden kaynaklandığı sorusu gündeme gelir. Bu ayrımı yapabilmek için dışarıda yaşanan olaylara ve onların Dolara olan etkilerine baktıktan sonra Dolar endeksi ve ticaret ağırlıklı Dolar Endeksindeki değişimle TL’nin değer kaybının karşılaştırmasını yapmak ve ek olarak ABD Hazine tahvillerinin (özellikle de 10 yıllık tahvillerin) faizine bakmak gerekir. Bir de Türkiye ile aynı kategoride değerlendirilen gelişme yolundaki ülkelerin para birimlerinin Dolara karşı değer kayıplarıyla TL’nin kaybını karşılaştırarak durumu analiz etmek doğru olur. Eğer TL, benzer ülke paralarının değer kayıplarından daha fazla bir kayıp yaşamışsa o zaman bu farkın iç gelişmelerden kaynaklandığı anlaşılır.
Önce bu hafta neler yaşandığını sıralayalım: ABD’de haftalık işsizlik başvuruları bu yılın Haziran ayından beri en yüksek düzeyine ulaştı (268 bin başvuru.) Ekim ayında 51,9 olan ABD ISM endeksi Kasım ayında 53,2’ye yükseldi. Bu gösterge, ABD ekonomisinde canlanma olduğunun işareti olarak kabul ediliyor. Haftanın son günü gelen istihdam verileri ABD’de tarım dışı istihdamın Kasım ayında 178 bin kişi arttığını gösterdi. Bu sayı beklentiye (180 bin) oldukça yakın. Öte yandan yine ABD istihdam verilerine göre işsizlik oranının Kasım 2016 itibariyle yüzde 4,6’ya gerilediği ortaya çıktı. Bu oran, ABD ekonomisi için doğal işsizlik oranı olarak kabul edilen sınırın içinde bulunuyor. Türkiye’de yatırım yapmış olan yabancılar 21 – 25 Kasım haftasında 11 milyon Dolarlık hisse ve 969 milyon Dolarlık DİBS sattılar, buna karşılık 25 milyon Dolarlık Özel Sektör Tahvili aldılar. Bir yandan Avrupa Birliği ile restleşme sürerken bir yandan da başkanlık sistemi konusunda AKP ile MHP arasında anlaşma sağlanması noktasına gelindi.
Gelişmelerin TL Üzerinde Yarattığı Etki
Dolar endeksi son bir haftada yüzde 0,56 oranında değer kaybetmiş bulunuyor. Buna karşılık ABD 10 yıllık tahvil faizi yüzde 1,49 dolayında artış göstermiş. Bu durumda dış etkenler TL’nin değer kaybında az da olsa etkili olmuş demektir.
Türkiye’ye benzer konumda gelişmekte olan ekonomilerin para birimlerinin 28.11. 2016 ile 02.11.2016 dönemini kapsayan bir hafta boyunca USD’ye karşı verdiği tepkiye bakalım. Bu ekonomiler arasından seçim yaparken Türkiye’nin bulunduğu bölgeden 2 ülke (Çek Cumhuriyeti ve Polonya), Latin Amerika’dan 2 ülke (Brezilya ve Meksika) ve Asya’dan 2 ülke (Rusya ve Endonezya) seçtik.
| Türkiye | Brezilya | Meksika | G.Afrika | Rusya | Endonezya | Çek. Cum. | Polonya |
| TL | Real | Peso | Rand | Ruble | Rupiah | Koruna | Zloti |
| -3,08 | -1,99 | -0,24 | -1,97 | 1,40 | 0,15 | 0,41 | -1,05 |
Bu para birimlerini (TL hariç) bir sepette toplar ve kayıp ve kazançların ortalamasını alırsak Dolara karşı yüzde 0,47’lik bir ortalama kayıp karşımıza çıkıyor. Oysa aynı haftada TL’nin Dolara karşı kaybı yüzde 3,08’dir. Yani TL, benzer ekonomilerin para birimlerinden çok daha fazla değer kaybına uğramış ve dolayısıyla gelişmekte olan ekonomilerin para birimlerinden negatif olarak ayrışmış bulunmaktadır.
Bu bir haftada Türkiye ekonomisinde ek bir olumsuzluk yaşanmadığına göre TL’de Dolara karşı görülen kaybın ağırlıklı nedeninin piyasalarda olumsuz etki yaratan siyasal konular olduğunu söyleyebiliriz.
Not: Bu yazıda kullanılan veriler 02.12.2016 Cuma akşamı saat 18,45 itibariyle geçerli olan verilerdir.