İstikrarsızlığın her geçen gün arttığı ve küreselleşmeyle birlikte iç içe girmiş olan ekonomilerin birinde ortaya çıkan risklerin diğerlerini etkilediği bir dünyada yaşadığımız için belirsizliğin ölçülmesi önem kazanıyor. IMF’nin bu amaçla ürettiği 143 ülkeyi kapsayan Dünya Belirsizlik Endeksi (WUI) The Economist Intelligence Unit’in üç ayda bir yayınladığı ülke ekonomik raporlarında değinilen siyasal ve ekonomik belirsizlikleri esas alarak üç ayda bir yayınlanıyor.
Yayınlanan endeks verilerinden hareketle hazırladığım 1990 yılından 2023 yılının ortasına kadar üçer aylık dönemleri kapsayan grafiği yanda paylaşıyorum (https://worlduncertaintyindex.com/data/).
2000’lerin başındaki sıçrama Irak Savaşı nedeniyle oldu. 2012’deki yükseliş ABD’nin borç tavanına erişmesi ve Avrupa’da Yunanistan’la başlayıp yayılan borç krizinin sonucuydu. Ardından Brexit geldi. 2019’da ABD ile Çin arasındaki ticaret savaşında gerginlik en yüksek aşamasına tırmandığında belirsizlik endeksi yine yükseldi. Endeksteki en büyük sıçrama 2020 ve 2021’de Pandeminin yarattığı etkiyle ortaya çıktı. Siyah noktalı çizgi dünya belirsizlik endeksinin sürekli bir yükseliş içinde olduğunu gösteriyor.
Şimdi de gelelim aynı yıllar arasında yine üçer aylık dönemler itibarıyla Türkiye’nin belirsizlik endeksinin değişimine (https://worlduncertaintyindex.com/data/).
Türkiye belirsizlik endeksinin eğilim çizgisi dünya belirsizlik endeksinin eğilim çizgisine göre daha yatay bir yükselişi gösteriyor olsa da Türkiye’deki belirsizlik dalgalanmasının dip ve tepe noktaları arasında daha büyük farklar var. Bir başka ifadeyle dalgalanma şiddeti çok daha sert. Mesela dünya Pandemiden Türkiye’ye göre çok daha fazla etkilenmiş görünmesine karşılık devamında dünya belirsizlik endeksi sakinleştiği halde Türkiye’nin belirsizliği dalgalanmaya devam etmiş. Bunun önemli bir nedeni seçimlerin yarattığı belirsizlik artışı.
Yukarıdaki grafikler 2023 yılının ortasına kadar geliyor. 2024 yılı da dünyada ve Türkiye’de belirsizliklerin devam ettiği bir yıl olacak gibi görünüyor. Dünyada Rusya – Ukrayna savaşı ve İsrail – Filistin savaşı sonlandırılamazsa belirsizlik tırmanmaya devam edecek. Türkiye 2024 yılının ilk çeyreğini seçimle geçireceği için o dönem belirsizliğin yükseleceği bir dönem olacak. Sonrası ise nasıl bir ekonomi politikası izleneceğine sosyal ve siyasal alanlarda hangi adımların atılacağına bağlı olarak şekillenecek.