Mahfi Eğilmez – 03.12.2015
Avrupa Merkez Bankası (AMB) Başkanı Draghi, AMB toplantısının ardından bazı önemli açıklamalar yaptı: (1) AMB, mevduat faizini eksi yüzde 0,2’den eksi yüzde 0,3’e düşürdü. (2) Aylık 60 milyar Euro tutarındaki varlık alımlarıyla yürütülen parasal genişlemenin süresi Eylül 2016’dan Mart 2017’ye uzatıldı. (3) 2015 büyüme beklentisi yüzde 1,4’den 1,5’e yükseltildi. 2016 büyüme beklentisi yüzde 1,7’de bırakıldı. (4) Enflasyon tahmini 2015 için yüzde 0,1’de bırakılırken 2016 için yüzde 1,1’den yüzde 1’e düşürüldü.
Burada iki nokta kritik önem taşıyor: Mevduat faizlerinin düşürülmesi ve parasal genişlemede süre uzatımı. Şimdi bu konularda atılan adımların anlamlarını açıklamaya çalışalım: (1) AMB, kendisine yatırılacak mevduata eksi yüzde 0,2 faiz verirken eksi yüzde 0,3 faiz vererek bankalara “paranızı bana getirmeyin, piyasaya kredi verin, bana getirirseniz sizden üste para alırım, hem de eskisinden daha çok alırım” dedi. Bu yolla bankaları piyasaya kredi vermeye davet ederek canlanma yolunda bir türlü harekete geçemeyen ekonomiyi teşvik etmeyi amaçladı. (2) AMB, Euro bölgesinde, başlattığı parasal genişlemenin şimdiye kadar deflasyonist ortamdan çıkış için yeterli olmadığını gördüğü için parasal genişleme süresini 6 ay daha uzatarak piyasaya likidite desteğinin süresini uzatacağını açıkladı. AMB, parasal genişleme yoluyla enflasyonu yukarı itmeyi ve ekonomiyi canlandırmayı planlıyor.
Normal koşullarda bir Merkez Bankası’nın piyasaya para sürmesi ve mevduat faizini düşürmesi paranın hem iç hem de dış değerini düşürür. Oysa Euro bölgesinde şu ana kadar bu ilişki kısmen çalıştı. AMB, mevduat faizini düşürüp de parasal genişlemeye gidince Euro’nun iç değeri düşmedi yani enflasyon olmadı, buna karşılık dış değeri düştü. Euro, Dolar ve diğer paralar karşısında değer kaybetti. Yani faiz düşüşü ve parasal genişleme Euro’nun dış değerini düşürürken iç değerini etkilemedi. Buna karşılık Draghi’nin 3 Aralık Perşembe günkü AMB toplantısının ardından yaptığı açıklamalar farklı etkiler yarattı. Parasal genişleme süresi uzatıldığı ve faiz düşürüldüğü halde Euro, diğer paralara karşı hızla değer kazandı. Örneğin Euro / Dolar paritesi 1,06’lardan 1,09’lara yükseldi.
AMB, parasal genişlemeyi uzatır ve mevduat faizini düşürürken Euronun dış değeri niçin artar? Bu gelişmenin iki açıklaması var: (1) Piyasa AMB’den parasal genişlemenin süresinin uzatılmasının yanı sıra genişleme miktarının da artırılmasını bekliyordu. AMB, tahvil alım miktarını artırmayınca piyasa beklediğini bulamadı. (2) AMB’nin, mevduat faizinde eksi yüzde 0,2’den eksi yüzde 0,3’e yaptığı indirim, piyasanın eksi yüzde 0,4 olarak beklediği indirimin altında kaldı. Böyle olunca da piyasa, bu noktaya gelininceye kadar Euro’nun bu beklentilerle olduğundan fazla değer kaybettiğini ve kısa sürede yeniden değer kazanacağını düşünerek alıma geçti. Sonuçta Euro’ya talep artınca da Euro’nun dış değeri yükseldi.
Bu gelişmenin normal olduğunu anlayabilmek için, normal dışı koşullarda, normal dışı beklentiler içinde bir piyasada olduğumuzu kavramamız gerekiyor. Euro/Dolar paritesinin Euro lehine yükselmesinin, Doların daha çok maliyet, Euronun daha çok gelir olduğu dış ekonomik ilişkilerimiz için olumlu anlama geldiğini söylememiz gerekiyor.