Mahfi Eğilmez – 24.02.2014
2002’de neredeydik?
Ekonomi, konjonktür dalgalarından fazlasıyla etkilenir. Her zaman çıkış ya da iniş olmaz ekonomide. Her çıkışı bir iniş, onu da yeni bir çıkış izler. Konjonktür dalgalarının bazen yükselişte bazen düşüşteki dalga boyu uzun sürer. Bu uzunluk biraz da o ülkedeki siyasal başarıya ve istikrara bağlıdır.
Türkiye’nin 1999’dan 2002 Kasım’ına kadarki macerasına bakarsak ekonomik konjonktür yukarıdaki şekildeki gibi bir görünüm yansıtıyor. İlk kesik çizginin olduğu nokta Ecevit, Bahçeli, Yılmaz hükümetinin başladığı noktayı, son kesik çizginin olduğu nokta ise erken seçim tarihini işaret ediyor. Yani bu üçlü, ekonomiyi, konjonktürün kötü olduğu dönemde almış, iyiye götürmüş, krize sokmuş ve işler yeniden iyiye gitmeye başladığı sırada seçime giderek AKP’ye devretmiş bulunuyorlar. DSP, ANAP ve MHP açısından tarihe önemli bir siyaset hatası olarak geçecek olan bu durum, AKP açısından piyango gibi bir şey. AKP, ekonomik konjonktürün çıkışta olduğu noktada Türkiye’yi devraldı. Siyasette böyle bir hediyeyi kimse kimseye gönüllü olarak vermez. Benzer bir olay baba Bush’un bayrağı tam ekonomik konjonktürün çıkışındayken Clinton’a vermesidir. Ama baba Bush bunu gönüllü olarak, yani erken seçime giderek, yapmamış, önceden belirlenmiş seçim tarihi geldiği için zorunlu olarak yapmıştır. Bizimkiler bunu gönüllü yaptılar.
2002’nin üçüncü çeyreğine ilişkin sanayi üretim endeksleri aşağıdaki tabloda sunulmaktadır. Bu oranlar sanayi üretiminde önemli bir sıçramayı işaret ediyor. AKP’ye hediye edilen budur. Yani konjonktürün yukarı doğru dönmüş dalgası. Ya da yukarıdaki şekildeki son kesik çizginin olduğu nokta.
|
TOPLAM SANAYİ ÜRETİM ENDEKSİ
|
İMALAT SANAYİİ ENDEKSİ
|
|||||
|
2000
|
2001
|
2002
|
2000
|
2001
|
2002
|
|
|
Temmuz
|
101,2
|
90,1
|
101,4
|
3,7
|
-12,7
|
14,9
|
|
Ağustos
|
103,5
|
92,3
|
99,0
|
19,9
|
-12,1
|
8,8
|
|
Eylül
|
104,9
|
95,2
|
105,5
|
7,2
|
-9,6
|
13,3
|
AKP, böylesine uygun bir konjonktürde, yukarı dönmüş dalgayı kendisine hediye ederek peşin başarının altyapısını hazırlayanlara, başta Kemal Derviş olmak üzere, teşekkür borçludur herhalde. AKP, yükselen dalgayı yakalamıştır. Eğer doğru işler yapabilirse yükselen ve dorukta kalan dalganın boyu ikinci kesik çizgiden sonrasında uzun olacaktır. Yapamazsa öncekiler gibi kısa.
Bugün neredeyiz?
2000 yılından bugüne kadar ekonomideki gelişim aşağıdaki şekilde gösterildiği gibi oldu (şekilde dikey eksende büyüme oranları, yatay eksende ise zaman gösteriliyor. 2013 ve 2014 büyüme oranları tahminidir.)
Görüleceği üzere AKP, 2001 yılında eksiye dönen ve 2002’de artıya geçen ve yükseliş eğilimine geçen dalgayı devralmış ve bunun 2009’a kadar artıda kalmasını sağlamıştır. En başarılı görünen yıllar 2003 – 2005 yıllarıdır. 2009’da dalganın hızla düşüşe geçme nedeni büyük ölçüde küresel krizi etkisidir. Sonra yeniden yükselişe geçen dalga 2012’de düşmüş, 2013’de çıkış sinyali verse de bu sinyal 2009’daki düşüş sonrası gibi güçlü olmamıştır. 2014’de de düşüşün devam edeceği tahmin ediliyor.
Özetle söylememiz gerekirse ekonomide yakaladığımız yukarı yönlü dalga tersine dönmüş görünüyor. Konjonktür dalgalanmalarının etkisini hafifletmenin tek yolu altyapıyı sağlam kurmaktan, bir başka deyişle yapısal reformları yapmaktan geçiyor.
Not: Bu yazının ‘2002’de neredeydik?’ başlıklı ilk bölümü Radikal Gazetesinde 12 Kasım 2002 tarihinde ‘AKP’ye Hediye Edilen Dalga’ başlığıyla yayınlanmıştır.