1974 ve 1978 Petrol Krizleri ve Türkiye’ye Etkileri
1974 Krizi-Birinci Petrol Krizi
14 Ekim 1973’te seçimler oldu.En yüksek oyu CHP,MSP ve AP almıştı.CHP’de İsmet İnönü’yü devirerek Genel Başkan olan ve iktidara gelen Bülent Ecevit,MSP ile hükümet kurdu ve 26 Ocak 1974’te Başbakan oldu.
Bülent Ecevit,başbakan olduğunda dünyada Arap-İsrail savaşları başlamıştı.Kıbrıs’ta Faşist bir iktidar vardı ve Türklere zulüm ediyor,soykırım yapıyordu.
Türkiye Cumhuriyeti,Ecevit döneminde ada’ya iki kere Barış Harekatı düzenledi.Birincisi (20 Temmuz 1974)-İkincisi (16 Ağustos 1974).Adada KKTC kuruldu.
Başta Amerika Birleşik Devletleri ve diğer ülkeler Türkiye’ye Kıbrıs nedeniyle ekonomik ambargo uyguladılar.
Öte taraftan Arap ülkeleri anlaşarak petrolün fiyatını 73 yılında 2,5 dolardan 11,6 dolara çıkarmışlardı.Bununla beraber Türkiye’nin içerisinde Anarşi devam ediyordu.Demirel ile Ecevit devamlı ağız kavgası yapıyorlardı.
1974′te petrol fiyatlarının patlayarak 4 katına çıkması Türkiye ekonomisini olumsuz etkiledi.Aynı yıl Kıbrıs Barış Harekatı ile birlikte batılı ülkelerin üstü örtülü ekonomik ambargosu başladı.
Bütün dünya petrol tasarrufuna yöne lirken Türkiye petrole sübvansiyon vererek tüketimi patlattı. Dış ticaret açığı 769 milyon dolardan 2.3 milyar dolara fırladı. Bütçe 303 milyon dolar açık verdi.
Dış Ticaret Açığı 769 milyon dolardan 2,3 milyar dolara fırlamıştı.Bu olumsuz faktörler nedeniyle turizm gelirleri de azaldı.Türkiye’nin bütçe açığı rekor büyümeyle 303 milyon dolar oldu.Türkiye Ekonomik Krize girmişti.
Hükümet bir döviz darboğazına girdi.Bu darboğazı aşmak için dışarıdan yüksek faizli borçlar alındı.Bu borçların alınması teşvik edildi.
Irakla anlaşma yapıldı ve Türkiye-Irak Yumurtalık Petrol Boru Hattı inşa edildi.
(1977) Hükümet önlemleri hep günü kurtarmaya yönelik idi.
1978 Krizi
1978 yılına kadar gelen hükümetler,özellikle AP iktidarları daima günü kurtarmaya yönelik ekonomik kararlar alıyorlardı.İçerdeki refahı artırmak,ithalat yapmak ve borçları ödemek için borçlar alınmıştı.
Bu borçlar abartılı alındığı gibi gereken yerlerde de kullanılmıyordu.Halk tüketime teşvik ediliyordu.İthalat artmıştı.Düşük gelirli vatandaş lüks mallar talep ediyordu.
Otomobil fabrikalarının önünde kuyruklar oluşmuştu.İçeride montaj fabrikaları(yedek parça)
olmayan makinalar ve farklı markalarda traktörler ithal ediliyordu.
Dönemin hükümetleri düşük faizli kredileri hiç ödenmeyecekmiş gibi alıp kullandılar. Önemli miktarlarını da har vurup harman savurdular.
Yurtdışına indirimli kürk satışlarına geziler, otomobil fabrikaları önünde uzayan kuyruklar, onlarca değişik marka traktör ithalatı, gelişigüzel devlet sübvansiyonları bu borçlarla karşılandı.
1970 yılında 1.8 milyar dolar olan borcumuz, 1977 yılında 10 milyar dolara çıktı. 1978 yılında kısa vadeli borçların toplam borç içindeki payı yüzde 52′ye ulaştı. 1978′de kriz patladı.
1970 yılında 1.8 milyar dolar olan dış borç 1977 yılında 10 milyar dolarlara dayandı.Bu borçların çoğu da kısa vadeli borçlardı.Sonunda kriz patlak verdi.
Ardından iktidara gelen Ecevit hükümeti,4.planı hazırlama çabasına girdi.Ancak daha önce 1 yıllık geçiş planı hazırladı.
Fakat planı uygulayamadan 14 Ekim 1979 seçimlerinde başarısız olduğu için istifa etti.
Yerine gelen Demirel hükümeti’de ülkedeki karışıklıklar nedeniyle önemli kararlar alamadı.
A.Tolga AKPINAR
——————————————————————————————–
http://www.bilgiyonetimi.org/cm/pages/mkl_gos.php?nt=480 http://ekutup.dpt.gov.tr/planlama/42nciyil/temela.pdf ELDEM Edhem , Osmanlı Bankası Tarihi,199,İstanbul ELDEM Vedat , Osmanlı İmparatorluğu’nun Ekonomisi,Türk Tarih Kurumu, 1994 ERGİN Feridun,Atatürk Zamanında Türk Ekonomisi,Yaşar Eğitim ve Kültür Vakfı, 1977 GOLOĞLU Mahmut,Milli Şef Dönemi 1939-1960,Cem Yayınevi,1976 http://www.atonet.org.tr/turkce/bulten/bulten.php3?sira=316 KARLUK,Rıdvan,Türkiye Ekonomisi,Beta,İstanbul,1996. KURUÇ Bilsay, Mustafa Kemal Döneminde Ekonomi,Bilgi Yay.1987 NERE Jacques,1929 Krizi,Çeviren Namık Toprak,Ank.1980. http://www.sabah.com.tr/2005/11/29/fin148.html TEKELİ İlhan-İLKİN Selim, 1929 Buhranında Türkiye’nin İktisadi Politika Arayışları, ODTÜ,Ank. 1977. TEZEL S.Yahya, Cumhuriyet Döneminin İktisadi Tarihi,Yurt Yay., Ank. 1986. TOKGÖZ Prof.Dr. Erdinç,Sanayileşmede Bölgesel Dengesizlikler, H.Ü. Yayını No.6-14,Ank.1976. TOKGÖZ Prof.Dr. Erdinç , Türkiyenin İktisadi Gelişme Tarihi (1914-2001) İmaj Yayınları-Sayfa 43-47 TUSİAD Raporları… Türkiye Ekonomi Kurumu,Türkiye Ekonomisi Sektörel Analiz,Ankara 1998.