Değerli takipçilerim. Uzun yıllar bankaların çeşitli pozisyonlarında çalışmış biri olarak bugün bankacılık sektörü için ve tabiki makro ekonomik dengeler için oldukça önem arz eden bir konuya değinmek istiyorum. TAKİPTEKİ KREDİLER
BDDK tarafından 8 şubat haftası itibariyle açıklanan verilere göre Bankaların kanuni takipte izlediği batık kredi tutarı 100 milyar sınırını aştı. Sektördeki her 100 liralık batık kredinin 82 lirası şirketlerden kaynaklandı. Takibe alınan her 100 liralık kredi ve kredi kartı borcunun 82 lirası şirketlere, kalanı ise vatandaşa ait. Bu demek oluyor ki vatandaşların kullandıkları bireysel kredileri (ihtiyaç, oto, konut, kredi kartı ve kredili mevduat hesabı) ödeme performansları tüzel kişilerce kullanılan kredilerin ödeme performanslarından daha iyi. Ticari kredilerin alt perrformanısna bakıldığında taksitli ticari kediler, kurumsal kredi kartları ve küçük ve orta boy işletmeler (KOBİ) kredilerinden oluşan takipteki alacaklar toplamı 6.1 milyar lira artışla 81 milyar 969 milyon liraya çıktı. Tüketici kredileri ve bireysel kredi kartlarındaki takip tutarı ise 750 milyon lira artışla 18 milyar 597 milyon liraya çıktı.
Son zamanlarda bankaların kredi tayınmalası (kredi vermede isteksiz davranma) davranışı gösterdiklerini söylemek pek de yanlış bir yorum olmayacak. Bur durumun nedenleri arasında bilhassa 2016 yılı ile başlayan ekonomi, kriz öncü göstergelerinde oluşan hareketlenme ve 2018 yılındaki dış saldırılarla destekli döviz artışını sayabiliriz. Ekonominin resesyona sürüklendiği bu süreçte kredi faizleri bir nebze gevşemiş olsa da kredi hacmi daralmaya devam etti, geri ödenemeyen krediler ise hızla şişmeye başladı.
Dış güç destelki kurlardaki anormal artışların kaydedildiği Ağustos 2018 sonrası özellikle şirket bilançolarındaki sıkıntılar kendisini borç ödeyememe şeklinde göstermiş görünüyor. Bu kötü performans Ağustostan bu yana daha kötü bir performans göstererek takipteki alacaklar sadece 6 ayda 25 milyar TL artışla 75.5 milyar TL’den 100.5 milyar TL’ye tırmandı. Böylece batık kredilerin toplam kredilere oranı yüzde 4.2 ile Aralık 2010 sonrası en yüksek seviyeye yükseldi. Takipteki kredi oranı da 2001 krizinde yüzde 19 düzeyinde iken 2008 krizi öncesi yüzde 3.5’e düşerek belirgin bir şekilde gerilemişti.
Değerli takipçilerim,
Sizlere bu bağlamda uzun ve yorucu bir çalışma sonucu literatüre kazandırdığım ve çalışmanın tam metnine http://dergipark.gov.tr/download/article-file/513931 adresinden ulaşabileceğiniz kredi kayıp karşılığı ve makroekonomik etkilerinden bahsetmek istiyorum.
Temel işlevlerinin mevduat toplamak ve topladıkları mevduatları kredi olarak kullandırmak olan bankalar, yöntem uygulamalarına rağmen kredi risklerini minimize edememekte ve batık kredilerle karşı karşıya kalmaktadır. Bu amaç doğrultusunda bankalar, kullandırdıkları kredilere belirli oranlarda karşılık ayırarak kendilerini, kredi kayıplarından dolayı oluşabilecek zararlara karşı korumaya çalışmaktadırlar. Kredi kayıp karşılığı (Loss Loan Provision) olarak kullanılan bu kavram, makroekonomik dengeleri de önemli şekilde etkilemektedir. Banka karşılığı, mevcut portföyündeki kredilerde gerçekleştiği düşünülen ancak henüz tespit edilememiş kayıpları için, portföyünde henüz gerçekleşmemiş ancak gelecek dönemlerde gerçekleşmesi beklenen kayıplar için ve/veya bunların her ikisi için de ayrılabilir. Bununla birlikte diğer şirketlere göre daha fazla güven unsuruna ihtiyaç duyan bankalar kayıplarını fazla olarak göstermek istemezler. Çalışmada tarafımca yapılan ekonometrik analizlererde (panel havuzlandırılmış en küçük kareler ve zaman serisi analizleri ile söz konusu etki detaylıca irdelenmiştir) kredi kayıp karşılığının ekonomik büyüme, kur ve para arzı ile belirlendiği sonucuna ulaşılmıştır.
Özetin özeti çalışmamdaki sonuçlar ile şu an yaşanılan süreç birebir örtüşmekte olup kur ve enflasyon sorununa devamlı dediğimiz gibi yapısal ve kalıcı çözümler üretecek ekonomi politikaları geliştirilmelidir.